Sporen in het landschap van 750 jaar waterschapsgeschiedenis (deel 3)

Terwijl in het eerste deel over 750 jaar waterschapsgeschiedenis van Waterschap Rivierenland vooral het landschap centraal stond, kwamen in deel twee ook monumenten uit de historie in beeld. Ook in dit derde deel worden meerdere monumenten genoemd, maar komen ook ingrepen in het landschap aan bod. 

Waaiervlotdeuren van de Wilhelminasluis

We beginnen dit deel in 1904. In dat jaar werd het graven van de Bergsche Maas afgesloten en werd de Wilhelminasluis bij Andel officieel geopend. Het graven van de Bergsche Maas is uiteraard wel een grote ingreep in het landschap, het maakte van de huidige gemeente Altena een eiland tussen de rivieren. Met de opening van de sluis werd ook de Heusdense brug en later de Eilandse brug geopend. Ook kwamen de veren tussen Drongelen en Waalwijk en Dussen en Sprang-Capelle in de vaart. Het graven van de Bergsche Maas had ook tot gevolg dat bijvoorbeeld de peilschaal langs de dijk in Veen overbodig werd. Deze dateerde uit 1859(?) en werd in december 2018 herplaatst in de dijk bij het veer naar Aalst. De peilschaal bij Sleeuwijk dateerde uit dezelfde tijd als die in Veen. Ook werd bijvoorbeeld gemaal Oostkil, met nog eens achttien elektrische pompgemaaltjes in de polders, gebouwd werd vanwege het graven van de Bergsche Maas. 

De peilschaal in Veen

In 1917 wordt in de uiterwaarden bij Genderen een Amerikaanse windmotor geplaatst om het waterbeheer in goede banen te leiden. Bijna een eeuw later wordt deze gerestaureerd, het besluit daartoe werd genomen in de allerlaatste vergadering van het Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch, alvorens het in 2005 opging in Waterschap Rivierenland. In de 20e eeuw worden ook de watermolens van lieverlee vervangen door elektrisch aangedreven gemalen, hoewel de watermolens in de Tweede Wereldoorlog weer op windkracht draaiden om de polders droog te malen bij gebrek aan brandstof voor de gemalen.

Veel publiek bij ingebruikname windmotor na de restauratie in 2009

In 1953 beleeft Nederland de watersnood, ook delen van het Land van Heusden en Altena worden getroffen, in Hank zijn zes doden te betreuren. De watersnood heeft tot gevolg dat langs de dijk vanaf Hank tot aan Werkendam muraltmuurtjes worden gebouwd. 

Muraltmuurtjes op de dijk tussen Hank en Werkendam

Grote ingrepen in het landschap vinden plaats als de ruilverkaveling in 1958 van start gaat. Tijdens de ruilverkaveling heerste en ongeremde sloopwoede. Ook werden de gemalen Altena en Hagoort gebouwd, die alle andere gemalen in het gebied overbodig maakten. Het natuurgebied het Pompveld is het enige polder die ontkomt aan de sloopwoede. Ook worden  twee bijzondere monumenten gebouwd, het aquaduct en de botenoverzet. Alles om het watersysteem opnieuw in te richten, de stroomrichting veranderde van oost naar west, naar afvoer van het water naar het noorden (gemaal Altena) en het zuiden van het gebied (gemaal Hagoort). Later volgt ook een ruilverkaveling in de Biesbosch, in de 21e eeuw weer gevolgd door ontpolderring van de Noordwaard. 

Het aquaduct aan de Poortweg in Uitwijjk/Almkerk