De week van de Papsluis (5)

De Papsluis zonder deuren met op de achtergrond de Willemienpolder

Voorafgaand aan de vervanging van de waaierdeuren maakte Het Advertentieblad van 22 oktober 1909 melding van een ongeval nabij de Papsluis. In het krantenbericht werd zelfs gesproken over fort Papsluis. Bij een militaire oefening was een stuk geschut met wagen en al in een diepe sloot getuimeld. ‘’t Heeft heel wat voeten in de aarde gehad eer men het zware stuk aan de Willemienpolder uit de sloot op de ka had’. Opvallend overigens dat hier de naam fort Papsluis werd gebruikt. Een week later opnieuw een bericht over de Papsluis, nu vanwege een reparatie waarbij de schotbalken niet goed terug waren geplaatst. Daardoor ontstond kans op overstroming van de Uppelschen polder. In een ander bericht uit diezelfde periode van 4 december 1909 werd eveneens fort Papsluis genoemd; W. Pijpe werd toen de nieuwe conducteur. Wanneer de naam Papsluis nu echt ontstond en wat de oorsprong is van deze naam blijft nog altijd gissen. Sommige Nieuwendijkse geschiedschrijvers meenden dat de naam ‘Pap’ verwijst naar de drassige landerijen rond de sluis. Anderen menen dat de naam afkomstig is van de vroegere eigenaar van de gronden waarop de sluis werd gebouwd; Jan Branderhorst. Deze Branderhorst had als bijnaam Jan of Janus Pap. In de beginjaren van het kadaster in 1832 zijn percelen nabij de Papsluis in eigendom van Alettinus Branderhorst ( - 1855), zoon van Jan Branderhorst. Dat de Papsluis op zijn gronden werd gebouwd lijkt niet aannemelijk; de sluis is gebouwd in een dijk. Deze zijn van oudsher in handen van polderbesturen die tevens belast zijn met het onderhoud van dijken, ter voorkoming van overstromingen. Dat de nabijgelegen gronden van Branderhorst door de bouw van de sluis en inundaties meer moerassig (papperig) werden, wekt geen verbazing.

Hoe vaak de waaierdeuren van de Papsluis werden opengezet in de afgelopen twee eeuwen is niet exact bekend. Op 19 april 1838 ontving de gemeente De Werken een beschikking dat ze de ‘grote inundatiesluis’ aan de Bakkerskil mocht openen. Op 15 april 1940 werden de deuren geopend vanwege de oorlogsdreiging door Hitler-Duitsland. Jan Siebrands, luitenant op fort Bakkerskil gaf het bevel de Papsluis te openen en het inundatiegebied stroomde vol water. Daarvoor waren nog wel 750 gezinnen geëvacueerd. Het duurde tot na de Duitse inval alvorens het land weer drooggemalen kon worden.