Kerken verwoest in de oorlog (13)

Meer dan een maand geleden - op 16 februari 2020 - schreef ik mijn laatste blog over de verwoeste kerken in de oorlog. Deze keer wil ik jullie vertellen over het opblazen van de Hervormde kerk in Werkendam. Dat gebeurde in de nacht van zaterdag 21 op zondag 22 april, tegelijkertijd met de Gereformeerde kerk in Werkendam. Aria Colijn hield in die tijd een dagboek bij, ze woonde op een boerderij aan de dijk tussen Almkerk en Dussen, maar werd geëvacueerd vanwege de gevechten bij de strijd om het Capelse Veer. Op zondag 22 april schrijft Aria in haar dagboek over het opblazen van de kerk. 

De oude Hervormde kerk met pastorie

Zondag 22 april 1945

Vanmorgen hebben we tot half acht op bed gelegen, toen zijn we eruit gekomen en eerst de bedden opgeruimd en toen hebben we gegeten en alles opgeruimd en we zijn ook naar de toren wezen kijken. Het huis van de dominee ligt helemaal in elkaar, in een woord, het is vreselijk. De toren is ook helemaal weg. Verder zijn de mensen de hele dag aan de gang, je kan gewoon niet zien dat het zondag is. 

De Kerksteeg met rechts het hek van de kerk

Piet (1933) Verwoert heeft nog herinneringen aan de oude Hervormde kerk. 

Tijdens de laatste oorlogswinter waren alle ramen afgeplakt met zwart papier. Tijdens een dienst in die tijd vloog een van de lampen ineens in brand, de predikant riep dat we de kerk uit moesten. Iedereen stond op en het was wringen om buiten te komen. Maar de koster Paul van Driel stond op en draaide de stroom eraf, daarna kon de dienst verder gaan. We hadden toen een gastpredikant en niet onze eigen predikant.

Het interieur van de kerk met de predikantborden

De predikantborden konden worden gered uit de kerk, die waren al eerder van de muur gehaald en opgeborgen in de kelder van de oude Hervormde school. Ook het Mozes bord is daar opgeborgen. Maar toen S. Kuijper, schoolhoofd van de Hervormde school, een nieuwe Opel Olympia kocht, grijsblauw, bouwde hij tegen de school een garage. Daarvoor had hij een dak nodig en daarvoor is het Mozes bord gebruikt. Toen later de garage is afgebroken, kwam het bord onder het dakleer tevoorschijn en was het hout helemaal verrot. Het duurde overigens wel lang alvorens de predikantborden terugkwamen in de kerk, zo herinnert Piet Verwoert zich nog.

De Historische Vereniging Werkendam heeft een maquette van de oude Hervormde kerk 

Het interieur van de oude Hervormde kerk