Mijn vijfde dijkgraaf bij Waterschap Rivierenland

Tijdens de AB vergadering van Waterschap Rivierenland van 21 juni werd bekendgemaakt dat Tanja Cuppen wordt voorgedragen als nieuwe dijkgraaf. Voor het eerst in de historie va 750 jaar Waterschap Rivierenland wordt een vrouw dijkgraaf.

Tanja Cuppen en waarnemend dijkgraaf Goos den Hartog

Voor mij wordt Tanja de vijfde dijkgraaf die ik heb gekend. Eerder hadden we in Werkendam natuurlij kook nog dijkgraaf Den Dekker, maar die heb ik niet persoonlijk gekend. De eerste dijkgraaf die ik wel persoonlijk kende was Bastiaan Snoek. Daar maakte ik kennis mee tijdens mijn werk voor het Nieuwsblad. Toen hield Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch nog persgesprekken en in een van die gesprekken vertelde Bastiaan Snoek over een rapport waarin werd voorspelt dat het vanwege de klimaatveranderingen vaker zou gaan regenen. Maar later als AB lid had ik ook regelmatig contact met Bastiaan, ook omdat hij actief was op vele fronten zoals bij de Molenstichting en de ANV. 

Bastiaan Snoek bij zijn afscheid als dijkgraaf

Mijn tweede dijkgraaf was Gerrit Kok, hij heeft mij nog beëdigd als burgerlid in januari 2009. Na de eerste algemene verkiezingen voor de waterschappen in 2008 was ik niet gekozen tot AB lid, maar mocht wel als burgerlid aan de slag. Gerrit Kok was een beminnelijk mens en van wat ik me herinner was zijn gezag onomstreden. Als afscheidscadeau kreeg een gemaal bij Kinderdijk zijn naam, de onthulling vond plaats op een ijskoude dag. Ik ben ook nog bij zijn uitvaart geweest, daar werd het lied gezongen van John Denver 'Take me home, courntry roads'.  Prachtig!

.

Dijkgraaf Gerrit Kok bij zijn gemaal

Na Gerrit Kok werd Roelof Bleker dijkgraaf, hij heeft mij beëdigd voor mijn eerste termijn als AB lid, dat was in 2015. Verder heb ik niet heel veel persoonlijke herinneringen aan hem. Mijn vierde dijkgraaf was Co Verdaas. Iemand die echt oog had voor de positie van de AB leden bij Waterschap Rivierenland. ,,Iedereen moet na vier jaar het gevoel hebben dat zij ertoe deed in het bestuur", zo liet hij meermalen weten. In de jaren dat Co onze dijkgraaf was, mocht ik meerdere keren evaluatiegesprekken voeren over zijn werk als dijkgraaf. Gesprekken waar ik warme herinneringen aan heb.We zagen Co dan ook met pijn in het hart vertrekken.

Roelof Bleker nog samen met heemraad Henk Driessen

En dan nu mijn vijfde dijkgraaf, Tanja Cuppen. Zij is nu voorgedragen voor de benoeming door de minister, ze zal daarna in september aan de slag gaan als dijkgraaf. Ik kijk nu al uit naar samenwerking met mijn vijfde dijkgraaf.

.

Co Verdaas begint als dijkgraaf

p.s. de waarnemend dijkgraven Mathieu Gremmen en Goos den Hartog heb ik niet meegerekend!

Een eeuw dieselgemaal Polder Sliedrecht in Bleskensgraaf

Onder grote belangstelling is op vrijdag 17 mei het boekje Een eeuw dieselgemaal Polder Sliedrecht in Bleskensgraaf in het gelijknamige gemaal gepresenteerd. 

Jan Boele overhandigt het boekje aan Ton Spek

De schrijver Jan Boele overhandigde de eerste exemplaren aan wethouder Maarten van Helden van de gemeente Molenlanden, wethouder Ton Spek van de gemeente Sliedrecht en heemraad Henk van ’t Pad van Waterschap Rivierenland. De aanleiding voor de presentatie was dat het dit jaar een eeuw geleden is dat de motor van dieselgemaal Polder Sliedrecht in Bleskensgraaf voor het eerst in werking ging en hij functioneert nog steeds! Jan Boele legde tijdens de presentatie uit waarom het water van deze Sliedrechtse polder sinds ongeveer 1369 in Bleskensgraaf in de Alblas wordt geloosd.

Het dieselgemaal van de polder Sliedrecht maalde tussen 1924 en 1978 het overtollige water uit die polder via de Sliedrechtse Binnenvliet richting de Alblas. Het is dit gemaal dat de moeilijke jaren van de Tweede Wereldoorlog overleefde en een belangrijke bijdrage leverde aan het wegmalen van het vele water tijdens de watersnoodramp van 1 februari 1953. Vanaf 1978 nam een elektrisch gemaal die rol over en bleef het dieselgemaal dankzij de inzet van machinist Jan Verstoep functioneren.

In het boekje wordt de lezer meegenomen in wat het bestuur van polder Sliedrecht deed om het water in de polder op het juiste peil te houden en wat het bestuur en de vrijwilligers van de Regionale Gemalenstichting Alblasserwaard en Vijfheerenlanden sinds 2005 doen om dit unieke dieselgemaal als een cultuurhistorische parel voor toekomstige generaties te bewaren.

Het boekje is voor de prijs van € 5,- te koop in dieselgemaal Polder Sliedrecht, Abbekesdoel 93a op elke derde zaterdag van de maand tussen 10.00 en 16.30 uur. Meer informatie vindt je op de website www.gemalenalblasserwaardvijfheerenlanden.nl

Thermisch Gereinigde Grond in de Noordwaard heeft invloed op de waterkwaliteit

Wie vaker mijn blog heeft gelezen, weet dat ik me al langere tijd zorgen maak over de gevolgen van het gebruik van de Thermisch Gereinigde Grond in de Noordwaard. Onderzoek heeft nu uitgewezen dat wel degelijk sprake is van invloed op de waterkwaliteit. 

Protest van bewoners tegen gebruik Thermisch Gereinigde Grond

Donderdag werd de Quick Scan van het Deltaris onderzoek van 2019-2023 openbaar. Onderstaand enkele citaten uit de samenvatting. 

Op basis van eerdere onderzoeken naar TGG is een signatuur vastgesteld van stoffen die gerelateerd zijn aan TGG en als indicatoren kunnen dienen voor uitloging van TGG in het gebied en welke ook zichtbaar kunnen zijn in het oppervlaktewatermetingen.

De aangemerkte TGG-signatuur voor oppervlaktewater omvat onder andere zware metalen (zoals arseen, antimoon, barium, en molybdeen), hoog pH en EC, kationen (natrium, kaliumcalcium), anionen (bromide, chloride, sulfaat), en vluchtige organische stoffen (benzeen, tolueen, fenantreen, beta-HCH en 1,2,4-trichloorbenzeen).

Uit de analyse van de oppervlaktewatermetingen blijkt dat op basis van de eerder genoemde signatuurstoffen in een effect van TGG zichtbaar is in het oppervlaktewater (en daarmee, vanwege de uitlogingspaden, zeer waarschijnlijk ook in het grondwater). Met name de aangetroffen verhoogde concentraties van zouten sulfaat, bromide en bromide[1]chlorideverhoudingen maken beïnvloeding van het oppervlaktewater door TGG waarschijnlijk. Voor enkele zware metalen (o.a. arseen, strontium, mangaan en magnesium)is er ook een correlatie tussen verhoogde concentraties en teensloten bij dijken met TGG gevonden.

Thermisch Gereinigde Grond in de Noordwaard

Voor de set met stoffen gerelateerd aan TGG worden voor arseen en de zouten (bromide, chloride en sulfaat) bij enkele locaties naast dijken met TGG normen voor waterkwaliteit overschreden die niet worden overschreden in teensloten bij dijken zonder TGG. Met de

huidige meetfrequentie is het echter lastig vast te stellen of het om enkele uitschieters gaat of om structurele normoverschrijdingen. Daarnaast is op basis van deze meetreeks het risico dat het gebruik van het oppervlaktewater als irrigatiewater tot effecten op de gewasgroei leidt gering. Aanbevolen wordt om ook de situatie in het grondwater en de bodem beter in beeld te brengen aan de hand van grondwatermonitoring en modellering, om zo een completere risico inschatting van de effecten van TGG te kunnen opzetten.

Open dag op energiefabriek in Sleeuiwjk

Met de commissie Waterketen waren we dinsdag te gast op de Energiefabriek in Sleeuwijk. Als commissie bespraken we dinsdagmiddag de aanpassingen op de rioolwaterzuivering in Arnhem en de voortgang van de energietransitie. 

Het hek wilde aanvankelijk niet open, dus daar stonden we als bestuurders

De energie fabriek in Sleeuwijk is al drie jaar in bedrijf en produceert dagelijks 3820 m3 groen gas voor 1000 huishoudens. Op zaterdag 14 oktober wordt een open dag gehouden op de rioolwaterzuivering en kunnen ook bewoners een kijkje nemen op het complex. 

Aan en afvoer van slib en slibkoek

Bijenhotel op het terrein van de energiefabriek

Reparatie van een lekke afvoer

.

.

Waterwaarnemer Wim de Fockert (94 jaar) over het Peilschaalhuisje in Herwijnen

Op Open Monumentendag, zaterdag 9 september, is het Peilschaalhuisje van Herwijnen van 11.00-17.00 uur geopend voor publiek. Waterwaarnemer Wim de Fockert, inmiddels 94 jaar, bezocht van 1959-1989 dagelijks het huisje om de klok op te draaien. 

Het peilschaalhuisje in Herwijnen

Op Monumentendag wordt het verhaal van de Peilschaal verteld en krijgen bezoekers uitleg over het geraffineerde, maar toch uiterst eenvoudige instrument waarmee in vroeger jaren dagelijks de waterstanden werden gemeten en geregistreerd. 

De klok van het mechanische instrument in het peilschaalhuisje

In het verhaal van de Peilschaal wordt je meegenomen in het leven van de laatste nog levende waterwaarnemer van Nederland, Wim de Fockert, ondertussen al 94 jaar maar nog vol praatjes. Hij heeft van 1959 tot 1989 elke dag het huisje bezocht om de klok van het mechanische instrument op te draaien en te zorgen dat de vastgelegde meetwaardes opgestuurd werden.  Die werden dan de volgende dag via de radio wereldkundig gemaakt zodat men op tijd wist wanneer het hoog water er aan kwam en men het vee binnen moest halen.

 

Waterwaarnemer Wim de Fockert

Een uniek huisje temidden van een veranderende wereld, zelf schreef ik al vaker over het peilschaalhuisje dat ik voor het eerst ontdekte tijdens een fietsvakantie. De dijkversterking is in volle gang en een nieuwe dijk is in de maak. Maar het Peilhuisje, volgend jaar bestaat het 150 jaar, is nog onveranderd en heeft alle veranderingen overleefd. Het rijksmonument wordt beheerd door de stichting tot behoud van het Peilschaalhuisje van Herwijnen.

Hoog water in 2002 in de Waal

 

Eindelijk meer openheid over vervuiling golfbaan Spijk

De gemeente West-Betuwe hield op 8 juni een bewonersavond in dorpshuis de Lindehof in Spijk over de milieusituatie rond de golfbaan The Dutch in Spijk. De avond was vooral een deceptie voor iedereen die op zoek was naar concrete informatie die kort en bondig werd uitgelegd. 

De vervuilde golfbaan in Spijk

Over hoe het nu zit met de vervuiling, hoe de metingen van het oppervlaktewater worden uitgevoerd, maar ook van het water in de Linge. En wat de gevolgen zijn op langere termijn van het gebruik van de vervuilde slakken. Daar bovenop kwam nog de morele vraag over wie nu verantwoordelijk is voor de vervuiling, het gebrek aan toezicht op toepassing van de staalslakken en wat de rol van golfbaan The Dutch zelf is. Is hier sprake van een economisch delict en is aangifte gedaan bij de politie? Tijdens de avond werd in elk geval wel helder dat het waterschap als eerste aan de bel trok  over de vervuiling. Het CDA stelde ook al eerder vragen over de vervuiling van de golfbaan. 

Gemaal in Spijk

Tijdens de avond van 8 juni bleek vooral het gebrek aan transparantie over alle inmiddels verzamelde informatie tot ergernis te leiden bij de aanwezigen. Reden voor mij om hier tijdens de laatste AB vergadering op 30 juni van ons Waterschap vragen over te stellen. Want waarom was al die informatie over bijvoorbeeld meetgegevens van het water zo slecht te vinden? Dat terwijl ons waterschap toch een grote afdeling communicatie heeft, die hier actiever op moet acteren. Mijn vraag heeft effect gehad, wie nu op de website van Waterschap Rivierenland golfbaan Spijk in tikt, komt op een pagina met meer informatie. Ook met een verwijzing naar de website van de gemeente West-Betuwe, waar op een tijdlijn te zien is wat allemaal gedaan is om de vervuiling zoveel mogelijk te beperken. 

Meer angst voor politieke besluitvormen dan voor het water

Om iets te ervaren van 750 jaar historie van Waterschap Rivierenland, is een jaarlijks bezoekje aan het Waardhuis in Kinderdijk een must voor ons als waterschapsbestuurders. Geen plek waar de historie van ons waterschap zo tastbaar is. Vandaag mochten we weer rondkijken in het Waardhuis en de bijzondere hensbekers bekijken.

Opbergkastje voor de meest bijzondere hensbeker van het waterschap

Rondkijken in het Waardhuis

Mijn allereerste excursie met het bestuur van Waterschap Rivierenland was op 12 juni 2009, ik was toen nog meer net burgerlid. Het was ook tegelijkertijd mijn eerste kennismaking met het Waardhuis in Kinderdijk. Ook die middag maakten we een boottochtje. De molens van het Werelderfgoed Kinderdijk waren toen nog ons eigendom, maar werden in 2013 pardoes verkocht. Namen we destijds dat besluit omdat we nog geen erfgoedbeleid hadden? En zouden we in 2023 hetzelfde besluit hebben genomen? Wordt wereldwijd wel vaker Werelderfgoed verkocht? 

Molens van Kinderdijk

Veertien jaar verder is het bestuur sterk veranderd, maar de molens van Kinderdijk zijn nog hetzelfde, net als het Waardhuis. Ook veranderd is het JU Smit gemaal, al is de grootschalige renovatie nog altijd niet opgeleverd. Verder misten we deze excursie natuurlijk Jan Bikker met zijn anecdotes over de hensbekers. en zijn gebrom dat politiek niets te zoeken heeft in het waterschap. Daarover vond ik nog een mooie aantekening in een receptieboek. ,,Ik heb meer angst voor politieke besluitvormen dan voor het water", zo sprak een dijkgraaf tijdens het afscheidsdiner van de stuurgroep dijkversterking Sliedrecht op 17 november 1989. 

Angst voor politieke besluitvormen

Van gemeentehuis via een Limburgse omweg naar Andries Visserhuis

Met enige regelmaat mag ik gastvrouw zijn op zaterdagmorgen in het Andries Visserhuis, de huiskamer van de Historische Vereniging Werkendam en De Werken c.a. Zo ontdekte ik zaterdag het grote bord van Werkendam uit de jaren zestig (?) buiten een plek aan de muur heeft gekregen van de Gedempte Haven.

Het bord heeft nu weer een plekje in Werkendam op het Andries Visserhuis op de Slikstraat

Fijn dat het bord nu weer zichtbaar is voor Werkendam. Want tot 1978 hing dit bord op het gemeentehuis op Hoogstraat 38. Na de bouw van een nieuw gemeentehuis aan de Raadhuislaan werd het bord meegenomen en ik vermoed dat het opgeslagen is in de kelder, maar misschien kreeg het nog ergens een plekje? Het gemeentehuis aan de Raadhuislaan was geen lang leven beschoren, in 2003 is het gesloopt. Alvorens het gesloopt werd, is de kelder met 'kunstschatten' leeggehaald, al het materiaal werd in depot opgeslagen in het Limburgse Brunssum. En daar stond het bord zo'n vijftien jaar te verstoffen. 

Het bord in depot in Brunssum in 2017

Totdat Erfgoed Altena op Monumentendag 2018 de expositie 'Van Emmikhoven tot Altena' inrichtte. Speciaal daarvoor vroeg ze gemeente Werkendam om vier stukken uit het depot te mogen gebruiken voor de expositie. En zo keerde het bord terug in de streek. De eerste locatie voor de expositie was Kasteel Dussen, daarna reisde de expositie naar het gemeentehuis van Woudrichem, Aalburg en Werkendam. En vanaf het gemeentehuis in Werkendam naar het Andries Visserhuis gebracht. En daar stond het enkele jaren onder de kapstok weggestopt. Totdat het bestuur besloot dat het bord een betere plek verdiende. En zo kan iedereen in Werkendam het doek nu weer bekijken. 

Het bord tijdens de expositie in 2018 in Kasteel Dussen

Eerste vraag die bij me opkwam, toen ik het daar zag hangen. Wie zou dit ooit getekend hebben? En welk jaar? Kijkend naar twee oude foto's van het gemeentehuis op de Hoogstraat moet het ergens tussen 1965 en 1975 zijn geweest. Wie weet meer? 

Het bord hangt hier nog op het gemeentehuis, ca. 1975

.

Kunnen we met klimaatadaptatie in Nederland blijven wonen?

Tijdens het symposium bij het afscheid van Jan Bikker en Mathieu Gremmen kwamen twee boeiende sprekers aan het woord. De eerste was Herman Havekes, bijzonder hoogleraar publieke organisatie van het decentrale waterbeheer aan de Universiteit van Utrecht.

Uitnodiging voor het symposium over rolvast innoveren als waterschap

Havekes ging vooral in op de historie van de waterschappen en wist vakkundig het stempeltje van 'oudste democratie' uit te wissen. Want eigenlijk werden de waterschappen pas in 1992 bij de totstandkoming van de waterschapswet een echte democratie. Daarvoor hadden immers alleen maar grondbezitters toegang tot het waterschapsbestuur. In 1992 waren zelfs nog 'witte plekken' in Nederland te vinden die niet eens onder een waterschap vielen. Overigens wist Havekes ook te vertellen dat de waterschappen meer water beheren dan het 225 jaar oude Rijkswaterstaat. Naast de waterschapswet van 1992 noemde Havekes de invoering van het lijstenstelsel in 2007 en de combinatie van waterschapsverkiezingen met de provincie in 2015. Volgens Havekes is het grootste probleem bij waterbeheer wereldwijd het gebrek aan geld. Doordat waterschappen hun eigen belastingen mogen heffen, is dat in Nederland beter op orde. 

De eerste waterschapsverkiezingen in 2008 met het lijstenstelsel

Het betoog van Jan Jaap de Graeff als voorzitter van de Raad van de leefomgeving en infrastructuur (RLI) was zo mogelijk nog boeiender dan van Havekes. De RLI werkt aan een advies klimaatadaptatie voor de ruimtelijke inrichting van Nederland. Met meer extreme droogte, heviger regenval, water en bodem sturend is het maar de vraag of ons land in de toekomst bewoonbaar kan blijven. Hoewel De Graeff er niet op uit is om mensen angst aan te jagen, is het wel goed om dit bespreekbaar te maken omdat het geen absolute zekerheid is, dat dit ook kan. En zijn we echt bereid om 'water en bodem' sturend te maken? Ingenieur Johan van Veen (1893-1953) zei al 'Eens komt de tijd dat we dit land met een zucht van verlichting weer prijs zullen geven aan de zee'. 

Dijkverzwaring bij Werkendam

Hij had ook enkele adviezen, zoals een stresstest en watertoets vooraf bij een grote investering. Verder pleit hij voor regionaal gebiedsplannen, waarbij als eerste ruimte voor dijken en waterberging gereserveerd moet worden. En soms moet je echt kiezen, meervoudig ruimtegebruik kan niet alles oplossen. Ook vluchten in no-regret maatregelen is niet altijd de beste optie. Het rapport van de RLI wordt in het najaar verwacht. 

.

Penning van Unie van Waterschappen voor Jan Bikker en Mathieu Gremmen

Op het waterschapskantoor in Tiel werd vrijdag afscheid genomen van de waterschapsbestuurders Jan Bikker en Mathieu Gremmen. Samen waren ze maar liefst 51 en 31 jaar bestuurder bij Waterschap Rivierenland en hun voorgangers. Beiden kregen voor 'een leven in het teken van water' een speciale penning van de Unie van Waterschappen uitgereikt.

Jan Bikker en Mathieu Gremmen tijdens het afscheid

Jan Bikker noemde vooral de jaren van 1971 tot 2005 tropenjaren, de jaren ook dat hij hoogheemraad was in de Alblasserwaard. Uiteraard noemde hij het jaar 1995 toen door de hoge waterstanden evacuaties plaatsvonden in het Rivierengebied, zoals Gorinchem-Oost en Boven Hardinxveld. Hoeveel dijkgraven Jan heeft versleten in die jaren? Sander van Harten, Anne Wind, Gerrit Kok, Roelof Bleker en huidig dijkgraaf Co Verdaas. En in tussenliggende periodes was Mathieu Gremmen waarnemend dijkgraaf. Misschien ben ik nog wel een enkele dijkgraaf vergeten. Maar bijzonder waren de verdiensten van Jan zeker, hij had gevoel voor de tijdgeest, zo sprak secretaris-directeur Kees Vonk bij het afscheid. 

Ook voor Mathieu Gremmen waren er lovende woorden, zo werd nooit tevergeefs een beroep op hem gedaan. Als waarnemend dijkgraaf had hij dagelijks contact met secretaris directeur Kees Vonk, hij belde steevast iedere morgen om half negen. Mathieu zelf noemde zijn afscheid zowel zwaar als licht en maakte de vergelijking met de regenboog, als zowel de zon schijnt en de regen valt. Beiden kregen van de dijkgraaf de bijzondere penning van de Unie uitgereikt, Mathieu droeg deze op aan zijn vrouw Jose. 

Overigens is die bijzonder penning van de Unie van Waterschappen een goed bewaard geheim, op de website van de Unie is nergens informatie terug te vinden, ook niet hoe je deze aan kunt vragen. Toch wordt hij met enige regelmaat uitgereikt zoals bijvoorbeeld enkele jaren terug aan Erik Jongmans, langere tijd secretaris-directeur bij Waterschap Rivierenland.

.