Oudejaarsavond

Chocolademelk,
oliebollen, mandarijnen,
noten pellen, lezen,
weemoed om
vergankelijkheid
en vooral bezinnen
op opnieuw beginnen.

Twaalf uur:
na het blazen
van de schepen
werden verzen uit
de Bijbel gelezen
door ouders die
het zeker wisten.

Het duurde even, het duurde lang
voordat ik wenden
aan een oudjaar
zonder die verzen
Ik had het koud
en miste bodem.

Veel verloren, veel gewonnen
Maar liever dan met
feestgedruis ben ik
die avond allen,
alleen in mijn huis,
luisterend naar dat
lied van vroeger,
naar stemmen die zongen,
'Uren, dagen, maanden, jaren
vliegen als een schaduw heen'.

Jenneke Mijnlieff-Verschoor, bundel Terug naar het Licht

Een terugblik op 2015

Beleg van de Papsluis op fort Bakkerskil met links Daphne van Hekken en rechts Ans Kremers

De laatste dagen van het jaar nodigen uit op terugblikken. Voor mij was 2015 een bijzonder jaar. In maart werd ik gekozen tot bestuurder van Waterschap Rivierenland. Iets waar ik nog steeds een beetje stil van word, volksvertegenwoordiger zijn is altijd een bijzondere opdracht. Andere mooie momenten waren er natuurlijk ook, zoals het Beleg van de Papsluis in augustus als onderdeel van de activiteiten rond 200 jaar Brabant. Zo was daar de debatavond over de onze Brabantse of toch Hollandse identiteit. In november volgde nog een prachtige poezie album met 200 gedichten in het Land van Heusden en Altena. Verder viel dit jaar eindelijk het besluit om te komen tot een herindeling in de regio. Daarmee gaat voor mij een lang gekoesterde wens in vervulling.

Tien jaar bloggen

Op de foto met mijn zusje Matty en broer Henk

Op 29 december 2005 schreef ik mijn allereerst blog. Eigenlijk meer een test bericht destijds. Aanleiding voor mijn blog waren de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2006. Maar an de verkiezingen bleef ik bloggen, eerst over de gemeentepolitiek en later over het waterschapsbestuur. Maar uiteraard tussendoor ook over persoonlijke zaken. Soms lijkt het wat doelloos, maar nog vaker is het gewoon fijn om nog eens terug te lezen waar ik me in die tien jaar zoal mee bezig hield. Even kijken naar de dag van 29 december in die afgelopen tien jaar; in 2009, 2012 en 2013 verscheen die dag geen blog. In 2010 plaatste ik een link naar een nieuwsbrief, maar ik heb ontdekt dat die niet meer werkt. In 2006 schreef ik over Mary Wollstonecraft en in 2007 over het relatiegeschenk (de tulpenvaas) van de gemeente Werkendam. In 2008 was ik nog niet uitgeschreven over de verkiezingsuitslag van Waterschap Rivierenland en vroeg me af of gemeenten die (voormalig) raadslid in het bestuur van het waterschap hadden beter af waren. In 2011 schreef ik een terugblik over zes jaar bloggen en in 2014 over het Liniepadfestival in dat jaar. Begin 2015 had ik mee voorgenomen om op 29 december ook mijn 2500ste blog te schrijven, maar dat is niet gelukt. Waarschijnlijk wordt dat eind februari 2016.

Wie breit, die blijft

Gebreid tafereeltje uit de Franse tijd

Vandaag heb ik een bezoek gebracht aan het Fries Museum in Leeuwarden. Een aanrader voor museumliefhebbers.. Mijn bezoek was ingegeven vanwege de expositie over breien. Het mooiste was eigenlijk de mix van 21e eeuws modern breiwerk met schatten uit de collectie van het Fries Museum. Zoals prachtige, gebreide kanten mutsen, maar bijvoorbeeld ook gebreide handschoenen, gebreide kralentasjes, gebreide babymutsjes en wat al niet meer. Bij de meer moderne breisels waren zelfs enkele breiwerken van mensenhaar, zoals de wolf uit het sprookje van roodkapje. En dan de tafereeltjes uit de historie, zoals uit de Franse tijd in 1775. Of dat beeld uit 1934 met zelfs het tijdschrift 'praten en breien'. Nooit geweten dat dat tijdschrift bestond, mijn moeder sprak wel altijd gekscherend dat ik kon praten en breien tegelijk. En bekijk vooral even het filmpje over de truien van Loes.

Tijdschrift praten en breien

https://youtu.be/Mk4BicZGVLk

Het kerstkindje Johanna

Mijn oma was de oudste in het gezin en staat hier naast haar enige broertje

Mijn oma Johanna de Kooter- de Jong was jarig op Eerste Kerstdag. Ze werd geboren in 1909 als oudste dochter in een boerengezin in Nieuw-Lekkerland. Haar verjaardag betekende in mijn jeugd dan ook altijd een bezoekje aan mijn oma. Met een gezin met tien kinderen en nog veel meer kleinkinderen moet dat altijd een hele drukte zijn geweest. Die drukte herinner ik me nog wel, maar of ze daar nu zelf gestresst door raakte? Daar heb ik zelf in elk geval nooit iets van gemerkt. En of ze het wel leuk vond om op Eerste Kerstdag jarig te zijn? Jammer dat ik dat nooit meer aan haar kan vragen.Ze overleed 2 juli 1995, al weer twintig jaar geleden.

De kerst komt eraan

Verheugt u in de Heer

te allen tijde,
in deze donkere dagen
lonkt het licht.

Jozef die timmerman is,
gaat op weg naar Betlehem
om zich te laten registreren.

samen met zijn vrouw Maria
die zwanger blijkt te zijn

Hoe dat nou kan, vraagt hij.

Ik geef onmiddelijk toe,
eenvoudig is de kwestie niet:
in het begin heeft de Heer

de naakte mens gemaakt
verschoond van goed en kwaad
maar toch niet voorzien
hoe door en door slecht
een aangeklede mens kan zijn.
Om daar een einde aan de te maken,
heeft zijn Geest ervoor gezorgd
dat Maria in de nacht van kerst
zijn Zoon in Betlehem kan baren.

Betlehem is de ommuurde stad
waar vandaag de dag
islam en christendom,
gescheiden van het jodendom
in vrede naast elkaar bestaan.

De kerst komt eraan:
in deze donkere dagen
lonkt vandaag ook licht
vanuit een blij Parijs.

In Betlehem is het vrij zonnig,
in Dussen is het onstuimig
en zo'n twaalf graden.
Morgen is er weer een dag,
is mijn verwachting

Ad Los, 21 december 2015

Een tien met een griffel voor de Steurgatdijk

Het beeld van de Steur langs het fietspad op de dijk

Mooi om te lezen dat Waterschap Rivierenland van het team Ruimtelijke kwaliteit van Ruimte voor de Rivier een mooi rapportcijfer heeft gekregen voor de dijkverbetering Steurgat Bergsche Maas. En dat onder de noemer ruimtelijke kwaliteit. In gewone mensentaal zeggen we dan de dijk mooier is geworden. Vooral door het nieuwe fietspad. 

"De mooie dijk is in de omgeving beter beleefbaar, waardoor de dijk meer betekenis krijgt als gebruiksruimte. De natuur profiteert hiervan mee, onder andere door de aanleg van een doorlopend fietspad op de dijk. De dijk slingert zich prachtig door het landschap en is de scheidslijn tussen het strakke polderlandschap aan de oostzijde en de moerasruigte van het Steurgat aan de westzijde".

http://www.waterschaprivierenland.nl/nieuws/2015/12/ruimtelijke-kwaliteit-dijkverbetering-steurgat-bergsche-maas-scoort-goed.html

Is verlies aan biodiversiteit een ramp?

Atalanta en zwart padje langs Liniepad

Is het erg als biodiversiteit verdwijnt? Als er geen 100 boomsoorten meer zijn, maar nog maar 10?  En stel dat er dan wel minder soorten bomen zijn, maar wel evenveel? Zoiets als in de supermarkt waar je uit 100 verschillende smaken chips, straks nog maar uit 10 soorten kunt kiezen. Volksfilosoof Bas Haring hield in zijn Diogeneslezing een betoog waarin hij het verlies aan biodiversiteit zelf niet zo erg vond. Hij deed naar aanleiding van zijn nadere onderzoek naar de jungle langs het Panamakanaal. Bij het graven van het kanaal was zoveel oerwoud weggekapt, dat daarna toch allemaal weer is teruggekeerd. Wel is in het terug gekeerde oerwoud minder biodiversiteit. En omdat je dat als leek toch niet weet, kun je je afvragen of dat erg is. Zijn simpele, filosofische benadering werd niet door iedereen gewaardeerd. Zo noemde Jaap Keller het verdwijnen van de biodiversiteit gewoon een ramp. Hoezo gewoon een ramp, een ramp is nooit gewoon, zo hield Bas Haring hem voor. Keller werd boos op Haring over die reactie. Maar was dat terecht?

Een historische haven in Werkendam?

Het insteekhaventje in Werkendam met op de achtergrond het havenkantoor

Wie als eerste het idee opperde weet ik al niet meer, maar inmiddels hoor ik van meerdere mensen dat het insteekhaventje van Rijkswaterstaat dat recent door de gemeente Werkendam werd gekocht voor 185.000 euro een mooie plek is voor een historisch haventje in Werkendam. En toeval of niet, maar thans liggen er inderdaad enkele historische schepen zoals het voormalige veerpontje uit 1936, het slepertje Hendrik Senior en de tjalk de Vertrouwen. Dat deze scheepjes daar nu liggen heeft volgens mij alles te maken met de vele andere grote schepen die thans voor de kerst de thuishaven Werkendam hebben opgezocht. De haven ligt al behoorlijk vol, de schippers hebben een goed jaar achter de rug, vooral vanwege de lage prijzen voor stookolie, maar ook door het lage water van de voorbije maanden.

Meer bodemdaling door gaswinning?

Gaswinning in Munnikenland in 2008

Zeven jaar geleden schreef ik over de gaswinning in de regio bij Veen en slot Loevestein.  Vooral het affakkelen in Munnikenland was bijzonder, het was tot in de verre omtrek te zien. Ook opmerkelijk, in de Alblasserwaard in Graafstroom en Giessenlanden werd destijds ook geboord. En daar was Waterschap Rivierenland bij betrokken omdat sprake zou zijn van mogelijke extra bodemdaling. Maar zou dat ook gelden voor Munnikenland en Veen? Zeker nu anno 2015 meer aandacht is voor bodemdaling zou je verwachten van wel. Overigens wel opmerkelijk die gaswinning in Munnikenland, gaat het hier niet om een natuurgebied? En wat zijn mogelijke gevolgen voor het grondwater van deze booractiviteiten. Daar heb ik tot op heden niets over gelezen.

45 grote grazers in ontpolderde Noordwaard

De Noorderklipweg ligt in het doorstroomgebied van de ontpolderde Noordwaard

 

De Gebroeders van Kessel zetten vanaf april 2016 zo'n 45 grote grazers uit voor het onderhoud van het doorstroomgebied in de ontpolderde Noordwaard.Het familiebedrijf Van Kessel is door Rijkswaterstaat na een aanbestedingsprocedure uitgekozen om het onderhoud van het gebied op zich te nemen. Het onderhoud is noodzakelijk om de doorstroming niet in gevaar te brengen. Een deel van het gebied wordt gemaaid. 

In april worden 45 grote gazers in het gebied gebracht, het gaat om een mix van Konikspaarden, Schotse Hooglanders en waterbuffels. De kudde kan op termijn uitgroeien tot zo'n 75 dieren. Waar de grote grazers worden uitgezet is nog onderwerp van studie door de Gebroeders van Kessel. Ze mogen in elk geval niet op de wegen en particuliere terreinen komen. Een ecoloog gaat het onderhoud van het doorstroomgebied van 900 ha. monitoren met een vliegtuigje dat op 400 meter hoogte gaat vliegen.

Hoogwateroefening Howari

Zaterdag kwam ik tot wel drie, vier keer toe een auto van Waterschap Rivierenland tegen. Aanvankelijk vroeg ik me alleen af waarom. Totdat tot me doordrong dat die dag een hoogwateroefening plaatsvond. Jammer dat ik niet beter had opgelet. Maar via twitter ontdekte ik dat de oefening de naam Howari had meegekregen, wat zou de afkorting betekenen? HoogWaterRivieren? En ook enkele foto's van de oefening

Marinus Aalberts ‏@marinusaalberts Dec 12 Giessenlanden, Zuid-Holland

Dijkwachtoefening @wsrivierenland was een succes! Deze natuurgetrouwe zandmeevoerende wel is natuurlijk aangelegd.

4. 

    

   Esther Dieker ‏@EstherDieker Dec 12 Arnhem, Gelderland
5. 
   
Zicht op de rivier tijdens de oefening dijkwacht bij @wsrivierenland vanmiddag #waterschap #dijk #rivier
WSRL

 
Lennert onvlee ‏@Lennert_onvlee Dec 12
6. 
   
Breefing dijkoefening HoWaRi @wsrivierenland #zaltbommel #dijkpost3

9. LexBubbers ‏@LexBubbers1 Dec 12

   Mooie Dijkbewakings oefening bij @wsrivierenland ! Ca 300 man inspecteren de dijken, 6 dijkposten actief, en een WAT: netcentrische aanpak!
11. Cees Quint ‏@kiskeQ Dec 11
Succes aan alle collega's van @wsrivierenland en vrijwilligers die vandaag deelnemen aan de hoog water oefening.#howarie
13. André van Aken ‏@Andre_wsrl Dec 11
Dijkwachtoefening bij @wsrivierenland gaat in Sleeuwijk van start
15. Jan van Driel ‏@Fietsgek214 Dec 11
@wsrivierenland dijkwachtoefening Alblasserwaard is begonnen.

De ideale jas van Sam Eftegari

Een verkleurd bunkerjasje

Een jas moet perfect passen. Hij mag bovendien niet te warm zijn, dan ga je zweten. Maar ook niet te dun, dan krijg je het koud. En in de zomer moet hij voor verkoeling zorgen. Maar hoe maak je nu voor je eigen huis een perfecte jas? Dat is de droom van stedenbouwkundig innovator Sam Eftegari, hij zou het liefst ergens een oud huis op de kop tikken en daar als experiment de juiste isolatie willen toepassen. Die isolatie moet zo goed zijn, dat je geen energieopwekking meer nodig hebt. Dus geen zonnepanelen op het dak of een windmolen in de tuin. Maar het perfect geisoleerde huis als een jas die precies past. Maar hoe maak je dat? Wat voor materiaal kun je daarvoor gebruiken? Zou je in de zomer bijvoorbeeld je huis met water kunnen benevelen, daarvoor heb je evenveel water nodig als twee maal het toilet doorspoelen, zodat bij hitte eerst dat water verdampt en zo zorgt voor verkoeling van je huis. Wie helpt Sam Eftegari zijn droom waarmaken? Met crowdfunding? Daar moeten kansen liggen, zeker in het licht van de energietransitie en de klimaattop in Parijs. 

Natuur met een hekje erom heen?

Genieten van de natuur in de uiterwaarden van Werkendam

Het fietspad bleef me achtervolgen en vanmiddag begreep ik waarom het is afgesloten. Omdat het gebied in beheer is van Brabants Landschap en echt een natuurgebied is, onderdeel van de ecologische verbindingszone, zouden al die fietsers en wandelaars de natuur kunnen verstoren. Het duurde even voor het tot me doordrong, maar dat zou betekenen dat het we om de natuur daar een hekje zetten, zo van hier mag je niet aankomen? Het fietspad kan thans niet verwijderd worden omdat in het winterseizoen niet aan de dijk mag worden gewerkt. En het fietspad ligt bij het pand van Schwarzkopf deels in het talud van de dijk. Het blijft nog tot minimaal half april liggen alvorens het wordt verwijderd. En het is de komende maanden geen broedseizoen, dus waarom zou je het pad dan niet gewoon gebruiken? Kom op, Brabants Landschap, we willen toch geen natuur met een hekje erom heen? Maar juist mensen laten genieten van de natuur? Zoals die mevrouw met een rollator die in de Rivierenpoort woont en iedere dag graag een wandelingetje maak over het pad.

De elf verdwenen huizen

Het verdwenen huisje van Anna Zwets

De zuil met daarop het verhaal van de elf verdwenen huizen

Bij de officiële oplevering van de Sleeuwijksedijk in Werkendam mocht wethouder Machiel de Gelder over drie bijzondere historische aspecten van de dijk vertellen. Hij memoreerde de Sint Elisabethsvloed, de Kozakken Stoep en Naboth's Wijnberg. Drie gedenkwaardige momenten in de historie van de dijk. Die van de eerste dijkdoorbraken in het rivierenland, die van de strijd van de Kozakken om de Fransen te verjagen aan het begin van de 19e eeuw. En van de Afscheiding in 1834, waardoor de eerste Gereformeerde kerk van Werkendam werd gesticht. Er zouden er nog velen volgen. Ook de heemraad spraak mooie woorden, al heb ik ze niet genoteerd en kan ze hier dus niet herhalen. Maar bij de onthulling van bankje en het bord dat straks een plek op de dijk krijgt, stond nog een historisch verhaal. Over de elf verdwenen huizen bij de dijkverzwaring in 1983. Over het huisje van Anna Zwets. En in één van die huizen mocht ik zelf een aantal jaren wonen met mijn toen nog jonge dochters. Mooie jaren, waaraan een einde kwam toen ons huis werd gesloopt. En nu dus de afronding van de dijkverbetering, zonder sloop van de 34 huizen, zoals in eerdere plannen was voorzien. Dat plan werd gelukkig nooit uitgevoerd, nu hebben bijna alle huidige bewoners vooral meer wooncomfort door een grotere voortuin, meer parkeergelegenheid en minder verkeersoverlast.

Dijk open, fietspad dicht

Het fietspad is met betonblokken afgesloten

Groot was mijn verbazing dat het tijdelijke fietspad langs de Sleeuwijkse dijk is afgesloten met betonnen blokken. Morgen wordt de dijk officieel in gebruik genomen en ik moet zeggen het ziet er mooi uit. Zeker voor bewoners is er volop parkeergelegenheid en hebben velen een grotere voortuin gekregen. Ook zijn enkele bankjes geplaatst. Toch werd mijn vreugde bedorven door het afgesloten fietspad, want waarom mag daar nu niet meer gefietst worden? Ik heb daar zelfs bij het Waterschap nog vragen over gesteld. Heemraad Goos den Hartog heeft hier nog over gesproken met de wethouder in Werkendam. En eerder was me door de gemeente Werkendam verzekerd dat ze nog in gesprek was met Rijkswaterstaat om het fietspad te behouden.  En dat het fietspad niet eerder zou worden opgebroken dan april 2016. Dus waarom is het fietspad nu toch afgesloten? Zou ik daar morgen antwoord op krijgen bij de officiele oplevering van de dijkverzwaring? 

Het afgesloten fietspad

Verdwenen botenoverzet in Zevenbansche Boezem

Het botenoverzet in de Zevenbansche Boezem

Op zoek naar een foto kwam ik ineens twee foto's tegen van een botenoverzet in de Zevenbansche Boezem. Inmiddels is die botenoverzet verdwenen, zodat de foto's een verrassing voor me waren. Ze zijn gemaakt in juli 2004. De botenoverzet was niet de enige, ook bij Uppel bij het bedrijf van Crezee ligt nog zo'n botenoverzet. Die in Uppel  is beschreven in het rapport Watergerelateerd Cultuurhistorisch Erfgoed van Waterschap Rivierenland uit 2008. De botenoverzet is waarschijnlijk gebouwd bij de ruilverkaveling in de jaren zestig. Ze werden gecombineerd met een stuw. 'Botenoverzetten komen nog maar zeer weinig voor, zijn zeer karakteristiek en vormen een opmerkelijk beeld in het landschap'. In het rapport wordt nog gemeld dat de botenoverzet in de Zevenbansche Boezem recent is verdwenen. 

Op de foto is ook goed het inklinken van de bodem te zien door de betonnen palen onder de bunker

De Maaskade naar Slot Loevestein

Het lint werd doorgeknipt door Goos den Hartog, Ien Stijns en Adri van Bragt

Vandaag werd de Maaskade naar Slot Loevestein officieel in gebruik gesteld. Een nieuwe toegangsweg tot het eeuwenoude slot langs de Afgedamde Maas. Een deel van de dijken in Munnikenland zijn afgegraven zodat ook hier de rivier meer ruimte krijgt. Ik raakte al betrokken bij het project in het najaar van 2008 toen Gerard van Herwaarden nog heemraad was. In huis Brakel werd toen een eerste bewonersbijeenkomst gehouden. Vandaag werd de Maaskade opgeleverd, toch is nog niet het hele project afgerond, in de polder werd nog volop gegraven. Heemraad Goos den Hartog mocht samen met Slot Loevestein directeur Ien Stijns en wethouder Adri van Bragt het lintje doorknippen. Daarbij vertelde de heemraad dat de dijken nu nog gemiddeld 9 miljoen per kilometer dijken kosten. Dat moet teruggebracht worden naar 5 miljoen per kilometer dijk. Nog een fikse uitdaging dus.

Dijkteruglegging bij Lent

Bestaat dit stukje Lent nog of is dat prijsgegeven door de dijkverlegging, de foto is in 2011 gemaakt.

Het is deze laatste weken van het jaar de tijd om veel werken van Ruimte voor de Rivier op te leveren. Zo werd vandaag door minister Melanie Schultz van Haegen de dijkteruglegging in Lent officieel afgerond. In juni 2011 zijn we met het bestuur van Waterschap Rivierenland nog een keer op bezoek geweest in het gebied. Bij de opening werd nog een keer de duim van Hansje Brinker van stal gehaald, deze dreef als een groot beeld op de rivier en stond zo symbool voor het eeuwige werk aan onze dijken en rivieren dat nooit af is.

De klimaattop (4)

Windmolens in Giessenburg

Welke klimaatmaatregelen neemt Waterschap Rivierenland eigenlijk zelf? In september is de duurzame energienota vastgesteld en daarin is vastgelegd dat Waterschap Rivierenland in 2030 energieneutraal moet zijn. Voor 2020 is het streven 40 procent van haar eigen energie duurzaam op te wekken. In 2014 was de tussenstand 15 procent. Zo werd in dat jaar de RWZI in Nijmegen omgevormd tot energiefabriek. Daarbij wordt energie opgewekt uit afvalwater. Ook de RWZI in Tiel en mogelijk die in Sleeuwijk worden omgebouwd tot energiefabriek. Bij het peilbeheer wordt ook gewerkt aan meer energie reductie. Om meer duurzame energie op te wekken wordt ook onderzocht waar nog zonnepanelen gelegd kunnen worden op de eigen installatie. Zo werden nog niet zo lang geleden zonnepanelen op het dak van het kantoor in Tiel gelegd, mensen uit de buurt kunnen intekenen om hun stroom daarvan te betrekken (postcoderoos). Een vreemde eend in de bijt is de plaatsing van een windmolen, deze zou 2 MW kunnen leveren en daarmee 8 procent van alle energie voor Waterschap Rivierenland kunnen opwekken. Maar is het plaatsen van windmolens een taak van de waterschappen? Daar is dus nog geen definitief besluit over genomen. Waterkracht is in elk geval geen optie voor energieopwekking, het rendement is te laag.

De klimaattop (3)

Nieuw gemaal in de ontpolderde Noordwaard

Wat gebeurt er mijn dorp rond de klimaattop? Want als ik zelf niet voldoende bijdraag, wie moet het dan doen? Dat vroeg Marjanne Minnesma ook al toen ze met the climate miles op 3 november de gemeente bezocht. De gemeente Werkendam besteedt al jaren aandacht aan het milieu, dat was al in de jaren negentig en dat is nog steeds zo. Zo kent de gemeente milieuparkjes, waarmee gescheiden afvalinzameling wordt gestimuleerd. Verder heeft de gemeente haar steentje bijgedragen door de ontpoldering van de Noordwaard. Door ruimte voor de rivier te maken zijn we voorbereid op nieuwe klimaatscenario's. En eigenlijk ben ik wel een beetje trots dat tijdens mijn periode als raadslid de gemeenteraad mede heeft besloten tot die ontpoldering.