Kunnen we met klimaatadaptatie in Nederland blijven wonen?

Tijdens het symposium bij het afscheid van Jan Bikker en Mathieu Gremmen kwamen twee boeiende sprekers aan het woord. De eerste was Herman Havekes, bijzonder hoogleraar publieke organisatie van het decentrale waterbeheer aan de Universiteit van Utrecht.

Uitnodiging voor het symposium over rolvast innoveren als waterschap

Havekes ging vooral in op de historie van de waterschappen en wist vakkundig het stempeltje van 'oudste democratie' uit te wissen. Want eigenlijk werden de waterschappen pas in 1992 bij de totstandkoming van de waterschapswet een echte democratie. Daarvoor hadden immers alleen maar grondbezitters toegang tot het waterschapsbestuur. In 1992 waren zelfs nog 'witte plekken' in Nederland te vinden die niet eens onder een waterschap vielen. Overigens wist Havekes ook te vertellen dat de waterschappen meer water beheren dan het 225 jaar oude Rijkswaterstaat. Naast de waterschapswet van 1992 noemde Havekes de invoering van het lijstenstelsel in 2007 en de combinatie van waterschapsverkiezingen met de provincie in 2015. Volgens Havekes is het grootste probleem bij waterbeheer wereldwijd het gebrek aan geld. Doordat waterschappen hun eigen belastingen mogen heffen, is dat in Nederland beter op orde. 

De eerste waterschapsverkiezingen in 2008 met het lijstenstelsel

Het betoog van Jan Jaap de Graeff als voorzitter van de Raad van de leefomgeving en infrastructuur (RLI) was zo mogelijk nog boeiender dan van Havekes. De RLI werkt aan een advies klimaatadaptatie voor de ruimtelijke inrichting van Nederland. Met meer extreme droogte, heviger regenval, water en bodem sturend is het maar de vraag of ons land in de toekomst bewoonbaar kan blijven. Hoewel De Graeff er niet op uit is om mensen angst aan te jagen, is het wel goed om dit bespreekbaar te maken omdat het geen absolute zekerheid is, dat dit ook kan. En zijn we echt bereid om 'water en bodem' sturend te maken? Ingenieur Johan van Veen (1893-1953) zei al 'Eens komt de tijd dat we dit land met een zucht van verlichting weer prijs zullen geven aan de zee'. 

Dijkverzwaring bij Werkendam

Hij had ook enkele adviezen, zoals een stresstest en watertoets vooraf bij een grote investering. Verder pleit hij voor regionaal gebiedsplannen, waarbij als eerste ruimte voor dijken en waterberging gereserveerd moet worden. En soms moet je echt kiezen, meervoudig ruimtegebruik kan niet alles oplossen. Ook vluchten in no-regret maatregelen is niet altijd de beste optie. Het rapport van de RLI wordt in het najaar verwacht. 

.

Penning van Unie van Waterschappen voor Jan Bikker en Mathieu Gremmen

Op het waterschapskantoor in Tiel werd vrijdag afscheid genomen van de waterschapsbestuurders Jan Bikker en Mathieu Gremmen. Samen waren ze maar liefst 51 en 31 jaar bestuurder bij Waterschap Rivierenland en hun voorgangers. Beiden kregen voor 'een leven in het teken van water' een speciale penning van de Unie van Waterschappen uitgereikt.

Jan Bikker en Mathieu Gremmen tijdens het afscheid

Jan Bikker noemde vooral de jaren van 1971 tot 2005 tropenjaren, de jaren ook dat hij hoogheemraad was in de Alblasserwaard. Uiteraard noemde hij het jaar 1995 toen door de hoge waterstanden evacuaties plaatsvonden in het Rivierengebied, zoals Gorinchem-Oost en Boven Hardinxveld. Hoeveel dijkgraven Jan heeft versleten in die jaren? Sander van Harten, Anne Wind, Gerrit Kok, Roelof Bleker en huidig dijkgraaf Co Verdaas. En in tussenliggende periodes was Mathieu Gremmen waarnemend dijkgraaf. Misschien ben ik nog wel een enkele dijkgraaf vergeten. Maar bijzonder waren de verdiensten van Jan zeker, hij had gevoel voor de tijdgeest, zo sprak secretaris-directeur Kees Vonk bij het afscheid. 

Ook voor Mathieu Gremmen waren er lovende woorden, zo werd nooit tevergeefs een beroep op hem gedaan. Als waarnemend dijkgraaf had hij dagelijks contact met secretaris directeur Kees Vonk, hij belde steevast iedere morgen om half negen. Mathieu zelf noemde zijn afscheid zowel zwaar als licht en maakte de vergelijking met de regenboog, als zowel de zon schijnt en de regen valt. Beiden kregen van de dijkgraaf de bijzondere penning van de Unie uitgereikt, Mathieu droeg deze op aan zijn vrouw Jose. 

Overigens is die bijzonder penning van de Unie van Waterschappen een goed bewaard geheim, op de website van de Unie is nergens informatie terug te vinden, ook niet hoe je deze aan kunt vragen. Toch wordt hij met enige regelmaat uitgereikt zoals bijvoorbeeld enkele jaren terug aan Erik Jongmans, langere tijd secretaris-directeur bij Waterschap Rivierenland.

.

Op weg naar een nieuw bestuursakkoord met alle AB leden!

Na de waterschapsverkiezingen in 2019 koos het nieuwe bestuur van Waterschap Rivierenland voor het breed gedragen bestuursakkoord 'Door water verbonden'.  Dit vanuit de wens om te komen tot bestuurlijke vernieuwing. Het CDA stond mede aan de wieg van deze bestuurlijke vernieuwing, die breed gedragen werd door het Algemeen Bestuur. Daar kijk ik nog altijd met trots op terug. In een werkatelier met alle bestuursleden zijn de hoofdlijnen van dat bestuursakkoord destijds besproken. 

Vanuit de wens om de polarisatie in de samenleving niet te laten doorsijpelen in het Algemeen Bestuur, is onze inzet dan ook om opnieuw te komen tot een bestuursakkoord, waar alle AB leden hun inhoudelijke bijdrage aan kunnen leveren. Onderstaand een deel van de tekst uit dat bestuursakkoord van 2019.

Het nieuwe bestuur in 2019

Binnen Waterschap Rivierenland wordt gewerkt vanuit een breed gedragen bestuursakkoord. Hierbij ervaart men dat werken vanuit de gemeenschappelijkheid leidt tot meerwaarde. Het Algemeen Bestuur kiest voor een heldere kaderstellende en controlerende rol. Oog voor belangen van mens en dier, voor ondernemers en overige stakeholders. 

Vanuit een open houding, waarbij luisteren naar en openstellen voor elkaars afwegingen de basis is. Werken aan een cultuur van verbinden. Verbinden met elkaar, verbinden met de gebieden en verbinden met het College van dijkgraaf en heemraden, die breed gedragen wensen herkennen en vertalen naar beleid. Het Algemeen Bestuur durft in de modder te staan en is zichtbaar in de gebieden om te kunnen ontvangen, door te geven, maar ook in vertrouwen te agenderen bij het college. 

Het nieuwe bestuur in 2023

Het College van dijkgraaf en heemraden (CDH) staat ten dienste van het Algemeen Bestuur. Zij zoekt actief verbinding met het Algemeen Bestuur om de kaderstellende en controlerende rol goed te faciliteren en voelt zich ambassadeur van Waterschap Rivierenland namens het hele Algemeen Bestuur. Oog voor (deel)belangen, draagvlak, actief luisteren en communiceren, is voor het CDH uitgangspunt. Het CDH zal als netwerkende verbinder optreden, zowel binnen als buiten Waterschap Rivierenland. Zij krijgt vanuit het Algemeen Bestuur ruimte en vertrouwen om binnen de vastgestelde kaders slagvaardig te handelen en waar geen kaders zijn deze agenderen. Werken vanuit wederzijds vertrouwen, waarbij niet het aantal zetels, maar de inhoudelijke argumenten vertrekpunt zijn. 

Waterschap Rivierenland tekent Samenwerkingsoverenkomst Werelderfgoed Kinderdijk

In het Waardhuis in Kinderdijk werd vandaag door heemraad Mathieu Gremmen een samenwerkingsovereenkomst getekend voor Werelderfgoed Kinderdijk. Het is het slotstuk van een proces waarin provincie Zuid-Holland, Waterschap Rivierenland, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Stichting Werelderfgoed Kinderdijk (SWEK) en de gemeenten Alblasserdam en Molenlanden hun samenwerking bevestigen.

De ondertekening van de Samenwerkingsovereenkomst in het Waardhuis in Kinderdijk

In de overeenkomst beschrijven zij hun verantwoordelijkheid, belang en ambitie voor het molengebied Kinderdijk. De samenwerking richt zich erop het gebied hét voorbeeld te laten worden van modern erfgoedbeheer. De overeenkomst heeft als doel om de toekomst van het UNESCO Werelderfgoed Kinderdijk te waarborgen en te versterken. Door samen te werken willen de partijen de kwaliteit van het gebied en de bezoekersbeleving verbeteren. En daarbij het gebied aantrekkelijker te maken en te houden voor toeristen én inwoners van Kinderdijk.

Foto van Wendy van Wijk van de molens bij Kinderdijk

Mathieu Gremmen, heemraad Waterschap Rivierenland: “Niet alleen het verleden van waterbeheer is zichtbaar bij Kinderdijk, ook het heden en de toekomst. Waren de molens ooit nodig om het gebied leefbaar te houden, nu doen onze gemalen dat. En de tijd staat niet stil: wij automatiseren gemalen en nemen ingrijpende maatregelen om het watersysteem in de Alblasserwaard op orde te houden. Deze samenwerkingsovereenkomst helpt ons dit te blijven doen in dit unieke toeristische gebied.” Voor het waterschap is Kinderdijk een al meer dan 750 jaar werkende plek om het Hollands watermanagement van het heden, verleden en toekomst te tonen aan hun nationale en internationale gasten.

Bezoekerscentrum Kinderdijk

Marjorie Verhoek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: “Kinderdijk is een bijzonder Unesco Werelderfgoed in Nederland omdat het een toonbeeld is van de eeuwige strijd tegen het water die we in Nederland voeren, met een uniek landschap en een watersysteem dat nog functioneert. Doordat het watersysteem nog altijd in gebruik is en de molens bewoond, maakt dit Kinderdijk tot ‘levend’ erfgoed en uniek in de wereld. De RCE draagt samen met de samenwerkingspartners de verantwoordelijkheid om dit unieke erfgoed te behouden. Hier zijn we ontzettend trots op.” Voor de Rijksdienst is Kinderdijk één van de kroonjuwelen, waar letterlijk alle opgaven van de provincie samenkomen: modern erfgoedbeleid, duurzame mobiliteit, waardevol toerisme en klimaatbestendige natuur- en landschapsontwikkeling. 

.