Is ons Werelderfgoed goed beschermd in de gemeente Altena?

Erfgoed Altena houdt in aanloop op Open Monumentendag op woensdag 8 september op Fort Giessen haar jaarlijkse erfgoedavond. Deze keer staat de bescherming van het Werelderfgoed in de gemeente Altena centraal.

Bunker aan de Weerenweg in 2006

In juli werd bekend dat de UNESCO de Nieuwe Hollandse Waterlinie heeft aangewezen tot Werelderfgoed. Met één vesting, vier forten, twee inundatiesluizen en vele tientallen groepsschuilplaatsen beschikt de gemeente Altena over een schat aan Werelderfgoed. Maar wordt dat Werelderfgoed wel voldoende beschermd? Meest recente voorbeelden over het gebrek aan bescherming van het Werelderfgoed zijn het bouwplan Op ’t Loev bij de vesting en de uitbreiding van bedrijventerrein de Kop van Brabant bij Werkendam. Provincie en Raad van State hebben beide ontwikkelingen een halt toe geroepen. Maar hoe voorkomen we dat in de toekomst het Werelderfgoed opnieuw bedreigd wordt door ruimtelijke ontwikkelingen? Wethouder Paula Jorritsma en de gemeenteraad zijn uitgenodigd om hierover in gesprek te gaan.

Naast debat over de bescherming van het Werelderfgoed komt ook de vraag aan bod of de toekenning gaat leiden tot fors meer bezoekers aan de streek. Welke faciliteiten kunnen we bezoekers bieden en hoe voorkomen we dat dit leidt tot een te grote toestroom? De VVV Biesboschlinie laat hier op Fort Giessen haar licht op schijnen.

De erfgoedavond wordt gehouden op Fort Giessen

Uiteraard is er tijdens de erfgoedavond ook ruimte voor een vrolijke noot, zo wil Erfgoed Altena vooral toasten op de toekenning van de Werelderfgoedstatus. Ook is er muziek van trio Sfeer en na afloop een hapje en drankje. Gezien de coronamaatregelen worden bezoekers gevraagd zich vooraf aan te melden voor de erfgoedavond. Dat kan via info@erfgoedaltena.nl

 

In Memoriam dijkgraaf Bastiaan Snoek

Vandaag ontving ik het droeve bericht van het overlijden van oud dijkgraaf Bastiaan Snoek. Hij was al enkele weken ziek en is 13 augustus overleden op de leeftijd van 80 jaar. Amarinus Bastiaan Snoek werd geboren op 26 februari 1941 op de boerderij aan de Kalversteeg in de Zuid-Hollandse polder te Hank.

Alma en Bastiaan Snoek bij de boerderij aan de Kalversteeg (foto Ronald Veuger)

Bastiaan Snoek werd al op jonge leeftijd dijkgraaf, in juli 1976 volgde hij de onverwacht overleden dijkgraaf A.D. den Dekker op als dijkgraaf van  waterschap de Alm en Hoogheemraadschap voor het Land van Heusden en Altena. Vanaf 1 januari 1977 vormden de waterschappen samen het Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch en werd Bastiaan Snoek opnieuw dijkgraaf. Dat bleef hij maar liefst 27 jaar tot het Hoogheemraadschap opging in Waterschap Rivierenland. Dat Alm en Biesbosch werd samengevoegd met Waterschap Rivierenland was mede aan zijn inzet te danken, er lag namelijk een voorstel op tafel om het gebied samen te voegen met de Brabantse Waterschappen. Door sterk lobbywerk wist dijkgraaf Snoek dit te voorkomen met als argument dat het gebied behoorde bij het stroomgebied van de grote rivieren. Een terecht argument en ik ben hem nog altijd dankbaar voor dat lobbywerk.

Bastiaan Snoek samen met Fien Bakker

De functie van dijkgraaf was Bastiaan Snoek niet geheel onbekend, ook zijn vader en grootvader waren dijkgraaf van de Zuid-Hollandse polder. Ook had Snoek de watersnoodramp van 1953 als twaalfjarige jongen aan den lijve ondervonden, toen de dijk bij Hank doorbrak en de Zuid-Hollandse polder onder water liep. Een van de meest bijzondere periodes als dijkgraaf was voor Bastiaan Snoek het hoge water in 1995. Het had niet veel gescheeld of het Land van Heusden en Altena had toen moeten evacueren, net als 250.000 andere bewoners van het Rivierengebied. Maar Bastiaan vertrouwde op  zijn dijken, als kostte hem dat wel enkele slapeloze nachten. 

Bastiaan Snoek in 2005 bij zijn afscheid als dijkgraaf

Bastiaan Snoek bleef zijn leven lang wonen op de boerderij aan de Kalversteeg. Naast dijkgraaf was hij ook raadslid en zelfs nog enkele jaren wethouder in de gemeente Dussen. Kennelijk was die dubbelfunctie in die tijd nog geen probleem. Na zijn afscheid als dijkgraaf bleef hij altijd maatschappelijk actief. Zo was hij voorzitter van de Molenstichting, ook in die functie wist hij door zijn lobbywerk regelmatig geld binnen te halen voor de restauratie van de molens van de stichting. Verder was hij nog enige tijd voorzitter van de Agrarische Natuurvereniging Altena Biesbosch en van het Toeristisch Bureau Altena Biesbosch. Ongetwijfeld vergeet ik nog een aantal functies waarin Bastiaan Snoek actief was. 

Bastiaan Snoek met links van hem Jan Baan van het Brabants Landschap

Bastiaan Snoek was een fijne man met kennis van zaken, een echte bestuurder. Ik sprak menigmaal met hem over het werk van het waterschap. Iets dat me altijd is bijgebleven uit zijn tijd als dijkgraaf is een van de persbijeenkomsten die destijds werden belegd, het moet al zo'n twintig jaar geleden zijn. Tijdens een van die bijeenkomsten vertelde hij over een onderzoek naar klimaatverandering. Daarin was voorspeld dat het vaker en harder zou gaan regenen. Daar moet ik nog weleens aan terug denken als we het over clusterbuien en extreme regenval hebben. Bastiaan, ik zal je missen. 

De R.Z.I. in Eethen

Bij toeval stuitte ik vandaag op een flyer van de rioolwaterzuivering in Eethen, In het boek 'de Macht van het water' van Cees de Gast kon ik geen datum terugvinden, wanneer deze is gebouwd en in gebruik genomen. 

De flyver van de rioolwaterzuiveringinstallatie in Eethen

Maar op 10 oktober 1990 brachten de dames van de NCVB afdeling Meeuwen een bezoek aan het watergemaal, waar een rondleiding werd gegeven. "We kunnen dan in het echt zien hoe het afvalwater verwerkt wordt", zo is te lezen in de notulen van de vrouwengroep. In het archief van den NCVB vond ik ook de flyer terug, De RZI in Dussen werd gebouwd vanaf 1983 en geopend in 1985, zo schrijft Cees de Gast in 'de Macht van het water'. Vermoedelijk is die in Eethen in dezelfde periode gebouwd. 

Zonnepark in Eethen op de locatie van de RWZI 

Inmiddels is de zuivering in april 2020 geSloopt vanwege de centralisatie van de rioolwaterzuivering in Sleeuwijk.  Op het terrein zelf is nu een zonnepark aangelegd. 

De luie peilschalen in Veen en Sleeuwijk zijn uiterst zeldzaam

De aanvaring eind 2016 van de Maria Valentine tegen de stuw bij Grave heeft toch nog iets positiefs opgeleverd, namelijk een uitgebreid onderzoek naar 'luie' peilschalen in het rivierengebied. Door de aanvaring met de stuw zakte het waterpeil in de Maas bij Gennep zo ver terug dat een peilschaal langs de oevers werd gevonden. Eerder werd ook al een Romeinse loskade gevonden. 

Het tweede deel van de peilschaal in Veen

Voor Mergor in Mosum bood het lage water een unieke kans om die peilschaal nader te onderzoeken. Het leidde tot de conclusie dat het ging om een 'luie' peilschaal. Deze peilschalen zijn zeer zeldzaam in Nederland. In het kader van het Dertien Provinciën van de Rijksdienst voor het CultureelErfgoed, worden de Gennepse resten nu verder  onderzocht en wordt een inventarisatie van soortgelijke peilschalen in Nederland gemaakt. Na een intensieve zoektocht bij Rijkswaterstaat en alle Waterschappen werden acht andere voorbeelden gevonden, bezocht, gemeten en beschreven. 

Bericht uit 1861 van de aanbesteding van de peilschaal in Sleeuwijk

Van de acht peilschalen is een rapport opgesteld, daarin wordt beschreven waar deze peilschalen in Nederland zijn te vinden, wat het gebruikte materiaal is, hun vormen en veronderstelde dateringen. De peilschalen werden uitsluitend langs de hoofdstromen of voormalige hoofdstromen van Rijn, Maas, Boven Merwede en Afgedamde Maas gevonden. De gebruikte steensoort is vaak Naamse hardsteen. De vormen variëren van massieve dikke brede blokken tot dunne smalle platen. De veronderstelde datering varieert tussen begin en eind van de negentiende eeuw.

Details van de peilschaal in Sleeuwijk

In onze regio zijn twee 'luie' peilschalen te vinden; bij Sleeuwijk en bij Veen. Over beide peilschalen heb ik al eens eerder geschreven. In 2018 werd bij een deel van de luie peilschaal in Veen een mooi informatiebord geplaatst. Niet lang nadat het deel van de peilschaal een plek had gekregen in een modern toeristisch monument, werd in Veen nog een deel van dezelfde peilschaal gevonden als drempel van een garage. Het wordt allemaal uitgebreid beschreven in het rapport van Mergor in Mosum. Het rapport zelf is nog niet gepubliceerd op de site. 

Hoe zou Sicco het doen?

Zaterdagavond werd voorafgaand aan de voorstelling van Sicco Mansholt in Genderen de talkshow 'de toekomst van de landbouw' gehouden. Onder leiding van journalist Margriet Brandsma gingen kringloop boerin Josien Boll en WUR hoogleraar Wim de Vries met elkaar in gesprek.  

https://youtu.be/489k9VMMTUY

Wordt de techniek de redding van het klimaatprobleem of is er een echte transitie nodig? Kringloop boerin Josien Boll geeft uitleg de kringloop op haar eigen bedrijf van koe, mineralen door het scheiden van poep en plas, bodem en gewas. Met een bewerkingsapparaat worden fosfaat en stikstof uit de urine gehaald. Door de transitie op haar eigen bedrijf naar een kringloop heeft ze ontdekt dat de regelgeving te traag verloopt, maar ook dat het ontbreekt aan goed onderzoek. 

De talkshow met Margriet Brandsma, Josien Boll en Wim de Vries

Hoogleraar Wim de Vries, hij heeft als bijnaam de stikstofprofessor, noemt het klimaat het grootste probleem dat alleen opgelost kan worden als alles naar beneden gaat. Minder intensieve landbouw, minder auto's en minder vlees eten. Maar voedsel moet wel duurder worden. Hij verwacht niet alles van de techniek - de 'tovervloeren' bestaan niet. Ook heeft hij wat cijfers voor het juiste perspectief. Nederland produceert 1 procent van al het voedsel wereldwijd en staat daarmee op de 58e plaats op de wereldranglijst, Wim de Vries ziet ook wel oplossingen voor het stikstofprobleem door bijvoorbeeld in de Gelderse vallei de intensieve kalverhouderij in te krimpen; ook het Groene hart baart hem zorgen vanwege de bodemdaling. 

Vanuit het publiek kwam de vraag hoe de landbouw in Altena er over tien jaar uitziet. Josien Boll had daar wel duidelijke ideeën over. Zij ziet Altena als een groene vruchtbare delta waar we als rentmeester mee om moeten gaan. Dus zorgen voor een goede bodem en voldoende ruimte voor de landbouw. Ze noemt daarbij vooral de akkerbouw en extensieve veeteelt. Op de vraag van Klaas Rienks waarom mest van elders in Altena wordt uitgereden, biedt Josien Boll als mogelijke oplossing om in Altena juist meer dieren te houden, zodat de regio in haar eigen mestbehoefte kan voorzien. Al met al een boeiende talkshow, ook al blijft het zoeken en tasten naar de toekomst van de landbouw.