De Verklaring van Dussen tien jaar later

Dijkgraaf Roelof Bleker, wethouder Machiel de Gelder en heemraad Hennie Roorda

Op de Brabantse waternetwerkdag dook ineens weer de Verklaring van Dussen op. Getekend op 31 oktober 2007 op kasteel Dussen. Met daarin afspraken over milieumaatregelen. Maar ook over windenergie. Afgesproken werd dat bestaande plannen werden uitgevoerd en dat overige windmolens in een groot windmolenpark zouden worden gebouwd. Wethouder Machiel de Gelder haalde de verklaring aan in een discussie rond energietransitie tussen provincie, gemeente en waterschap.  

Gedeputeerde Anne-Marie Spierings sprak over Energieke landschappen (Klimaatlandschap blijft toch mooier!) met windmolens of zonneparken.Overigens zijn die landschappen niets nieuws; denk aan onze watermolens en bijvoorbeeld turfwinning.Heemraad Hennie Roorda vertelde over de zonnepanelen die met SDE subsidie op de RWZI in Gorinchem worden gelegd. En over de windscan van waterschap Rivierenland, waarbij de dijk langs de Bergsche Maas als kansrijk wordt gezien. De opbrengst van de windmolens op de dijken van het waterschap moeten straks ten goede komen aan de bewoners rondom de windmolen (s). Door de energiestransitie ziet ze vooral nieuwe kansen voor de waterschappen, ook met de zuivering, waarbij het slib kan dienen als nieuwe grondstof.

Wethouder Machiel de Gelder haalde tot slot de Verklaring van Dussen aan, maar liet duidelijk doorschemeren dat de plaatsing van windmolens niet op een veto zal stuiten, maar dat we moeten doorpraten over de plannen.. En of de windmolens dan misschien bij Drongelen moeten komen, in de zichtlijn van de huidige molens in Waalwijk of dat we in Altena misschien zelfs stroom zouden kunnen aftappen vanuit Waalwijk; het zijn allemaal kansrijke opties zo liet de wethouder weten. En met een beroepen op die Verklaring van Dussen zouden we onze ogen sluiten voor de veranderende wereld om ons heen. 

Bosatlas van de Alblasserwaard

Mijn zoon was al jong gek op landkaarten en atlassen. Voor zijn MAVO diploma heeft hij volgens mij zelfs nog een nieuwe Bosatlas cadeau gekregen. Zelf kan ik ook genieten van mooie landkaarten, historische kaarten, maar ook nieuwe kaarten. Vandaag heb ik de Bosatlas van de Alblasserwaard bekeken. Hij vormt onderdeel van de besluitvorming over een robuust, toekomstbestendig watersysteem in de Alblasserwaard tot 2050. Met kaarten over wateropgave, over de natuur, de cultuurhistorie en de waterkwaliteit. Boeiend om te bekijken, maar ook om te komen tot besluitvorming. Maandag 4 september buigen we ons over de voorstellen voor het toekomstbestendige watersysteem in deze iconische polder. 

https://rivierenland.notubiz.nl/document/5581735/1/2017040239d_Bijl_4_Bosatlas_van_de_Alblasserwaard

Twee agrarische revoluties in Altena

In het midden Bas van Andel, foto van tien jaar geleden bij de presentatie van de eerste flessen Eethense appelwijn in de boomgaard van de familie Van Elderen in Nieuwendijk

Bas van Andel, samensteller van het boek ‘Van grond tot mond’ geeft tijdens de Erfgoedavond op woensdag 6 september een lezing over de twee agrarische revoluties in het Land van Heusden en Altena. De eerste revolutie situeert Van Andel in de periode 1050-1350 toen de laagste delen van het gebied werden ontgonnen en geschikt gemaakt voor de landbouw. Voor het jaar 1000 werden alleen de stroomruggen Dusse en Alm echt bewoond en bewerkt door de boeren. De tweede agrarische revolutie voltrok zich in de jaren 1959-1970 met de grootschalige ruilverkaveling in het gebied. Het zorgde voor meer welvaart, maar veel natuur en cultuurhistorie ging verloren. Ook verdwenen de boeren uit het dorp, waardoor de afstand tussen boer en burger groter werd. Anno 2017 ziet Van Andel al kiemen voor een derde agrarische revolutie door nog verdergaande schaalvergroting. Daardoor verdwijnen familiebedrijven; ook omdat voor boerenkinderen vele andere interessante banen voorhanden zijn. Wat staat ons nog te wachten op het platteland?

De lezing wordt gehouden op woensdag 6 september in de Klompenmakerij Den Dekker, Korn 26 te Dussen.

Blij met kanoroute Bakkerskil

 

Drie van de zeven kanosteigers en een prachtige foto van de Bakkerskil

Op een zomerse dag, nu een jaar geleden, ben ik met wethouder Machiel de Gelder op pad geweest om mijn idee voor een kanoroute over de Bakkerskil uit de doeken te doen. We bezochten de Bakkerskil om te kijken of zoiets mogelijk zou zijn. Daarna ben ik nog een keer uitgenodigd op het gemeentehuis bij een overleg met de Toeristische Kano Bond Nederland. Zij hadden de route verkend en vonden het een mooi initiatief. Wel zagen zij in de Heijmansgat weg nog een obstakel, daar zouden kanoërs moeten klunen om verder te kunnen kanoën vanuit Hank naar Fort Bakkerskil. Even vreesde ik dat daardoor het gehele plannetje niet door zou gaan. Regelmatig zag ik de wethouder en vroeg steeds wanneer deze nu geopend zou worden. Woensdag 30 augustus om 14.00 uur gaat het echt gebeuren op de parkeerplaats aan de Weerensteingweg aan de Bakkerskil. De Kanobond zal ook het onderhoud en toegankelijkheid van de 7 steigers voor haar rekening nemen. En ook bij Fort Bakkerskil ligt gewoon een steiger! Chapeau voor de gemeente.

De realisatie van de kanoroute op de Bakkerskil is een bijzondere en mooie aanvulling op het toeristisch recreatieve aanbod van de gemeente Werkendam. De route loopt ter hoogte van het Fort Bakkerskil tot aan Hank. In Hank kan worden aangesloten op de bestaande routes die de Biesbosch in gaan.

Netwerken in Brabant

Links op de foto Erik van Lith, tijdens een bezoek aan de Sleeuwijkse haven

Op Fort Altena wordt donderdag 31 augustus van 12.00 tot 17.30 uur de netwerkdag voor Brabantse Waterschappers gehouden. Waterschap Rivierenland is gastheer en onze dijkgraaf Roelof Bleker is dagvoorzitter. In het rondetafelgesprek met heemraad Hennie Roorda, wethouder Machiel de Gelder en gedeputeerde Anne-Marie Spierings van Brabant staat de energietransitie centraal. Om 14.30 uur wordt per bus een bezoek gebracht aan het Biesbosch Museum via een korte excursie in de Noordwaard. Na een kijkje in het museum wordt nog een hapje en drankje geserveerd in het restaurant van het museum. 

Misschien ontmoet ik Erik van Lith nog; thans AB lid van waterschap de Dommel en ooit Tweede Kamerlid. In die tijd heeft hij nog weleens een bezoek gebracht aan de Noordwaard en ging hij op bezoek bij boer Martin de Jager die moest verhuizen vanwege de ontpoldering van de Noordwaard.

Zandzakken in educatieparkje

Op de bovenste foto de luisterput en onder de loopgraaf met zandzakken

De aanleg van het Eerste Wereldoorlog educatieparkje bij Fort Giessen krijgt steeds meer vorm. Enkele weken geleden werd de wal aangelegd en maandag werd begonnen met het plaatsen van de luisterput en de schuilplaats in de wal. Vandaag werden de zandzakken bij de wal aangebracht. Van de zandzakken die overblijven wordt waarschijnlijk een dodennis gebruikt. Nog later worden de borden geplaatst, het telefoonhuisje en de uitkijkhut. Ook het trekpontje vanaf het Fort naar het parkje volgt nog.

De week van de Papsluis (9)

Tijdens de restauratie kon een kijkje genomen worden in de Papsluis

Door de restauratie van de Papsluis ontstond tijdens Open Monumentendag 2006 de unieke mogelijkheid om de omloopkanalen van de sluis van dichtbij te bekijken. Door de steigers langs de gemetselde sluiswanden hadden bezoekers zo een goed zicht op de omvang van de sluis, die veel groter bleek dan je vanaf de dijk kon inschatten. Vanwege de restauratie van het metselwerk waren de ijzeren waaierdeuren verwijderd. Plan was om deze deuren ter plaatse te restaureren, maar deze bleek toch te ver aangetast door de roest. De ijzeren deuren waren een mooi staaltje vakwerk met geklonken deuren. Ook restauratie elders bleek niet mogelijk, om de deuren af te voeren moest vervolgens de Kildijk verbreed worden omdat vrachtwagens anders de sluis niet konden bereiken. 

De nieuwe houten deuren werden aangevoerd vanuit Kampen (foto Teus Admiraal)

Hoewel het aanvankelijk niet in het bestek was opgenomen, werd vanwege de slechte staat van de ijzeren waaierdeuren besloten deze toch te vervangen door houten sluisdeuren. Het zorgde voor vertraging in de restauratie van de Papsluis. De hardhouten deuren werden vervaardigd door Wijma houthandel in Kampen en in augustus 2007 per schip vervoerd naar Werkendam. Bij plaatsing van de deuren leek het even mis te gaan, de deuren pasten niet naadloos in de sluis. Het euvel kon verholpen worden en zo kon de restauratie van de Papsluis op 6 september 2007 afgerond worden met de heropening. Die dag werd tevens het gedicht dat Kees van Gammeren schreef voor de Papsluis onthuld. Naast de sluis werd een schotbalkenloodsje gebouwd; voorheen stond dit waarschijnlijk dichter bij het fort. Door de trappen langs de sluis, hebben passanten die afstappen nu goed zicht op de sluis en de omloopkanalen. De sluis heeft tevens een ecologische rol gekregen. De omloopriolen zijn voorzien van vleermuizenverblijven met elk tien holle gebakken stenen. De vleermuizen zaten aanvankelijk in de gescheurde vleugelwanden van de sluis. Op de wanden van de sluis is begroeiing van bijzondere vegetatie mogelijk. Na afloop van de restauratie bleek er geen geld meer voor de aanleg van een ‘waterlint’, waarbij vanaf de Bakkerskil een kano route zou worden aangelegd via de Papsluis richting de Gantel bij fort Altena. Ook herstel van het gebruik van de Papsluis door het inunderen van een deel van de polder is ook na de restauratie niet mogelijk. 

De week van de Papsluis (8)

Omloopkanalen in de Papsluis

Die sloopplannen zijn uiteindelijk nooit uitgevoerd. De vraag rijst dan waarom niet en wat is er met het geld als afkoopsom gebeurt? Voormalig dijkgraaf Bastiaan Snoek vertelt dat de sloop werd uitgesteld, omdat er een nieuwe dijk langs het Steurgat zou komen. Gelukkig kwam van uitstel uiteindelijk afstel. Hoewel de sloop werd verijdeld, gaf vooral de aantasting van het ijzerwerk de sluis in de jaren daarna steeds meer een sinister aanzien. Hekken rondom de sluis moesten voorkomen dat door een ongeluk iemand in de sluiskolk zou vallen. Voor die tijd speelden kinderen uit buurtschap de Kille regelmatig rondom de sluis. In de zomer werd erin gezwommen, je moest dan via de sluisdeuren omhoog klimmen, zo vertelde buurtbewoner Arie van der Stelt. 

Pas begin 21e eeuw drong het besef door dat de Papsluis een uniek monument is, mede door de hernieuwde aandacht voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Eigenaar Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch stemde in met restauratie en er werd naarstig gezocht naar financiers. De restauratie werd begroot op één miljoen euro. De kosten werden opgehoest door provincie Noord-Brabant, Dienst Landelijk Gebied, projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie en Waterschap Rivierenland (opvolger van Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch). Op 19 april 2006 werd het startsein gegeven door voormalig dijkgraaf Gerrit Kok. Als eerste mocht hij een paar stenen slopen uit het aangetaste metselwerk van de sluis. Tegenvallers waren er al snel tijdens de restauratie. Toen de dekzerken rond de waaierkassen werden verwijderd, bleek veel meer metselwerk stuk dan aanvankelijk gedacht. Ook bleek er geen geld om de brug in de oorspronkelijke staat terug te brengen. Bij de bouw van de sluis werd een toogbrug gebouwd, die in 1945 werd vervangen door een betonnen brug. Bij de restauratie is gekozen voor een nieuwe stalen brug.

De week van de Papsluis (7)

 

De Papsluis voor de restauratie die startte in 2006

In de tweede helft van de 20e eeuw raakte de Papsluis steeds meer in onbruik, ook al vormde zij nog altijd onderdeel van een regionale waterkering. Er werden zelfs plannen gesmeed om de sluis in zijn geheel te slopen, zo blijkt uit correspondentie tussen de Dienst Domeinen en Hoogheemraadschap Land van Heusden en Altena. De eerste brief over de overdracht van de sluis, samen met een deel van de Oost-Schenkeldijk dijk tot fort Bakkerskil dateert van 14 januari 1960. In diezelfde periode werd ook de inundatiesluis met kwelkom in Woudrichem te koop aangeboden. Na de eerste brieven stokte de correspondentie enige jaren, mogelijk vanwege de ruilverkaveling in die jaren. Pas 8 maart 1968 werd de briefwisseling hervat. Op 13 december 1968 schreef het Hoogheemraadschap bereid te zijn sluis en een deel van de dijk over te nemen. De dijk wilde ze voor een gulden overnemen. De weg op de dijk en de Papsluis was ze bereid over te nemen tegen een afkoopsom van f 10.400,- (dijk) en 129.400,- voor de Papsluis. Dienst Domeinen wilde echter niet meer dan f 100.000,- voor de Papsluis betalen. Het lagere bedrag werd door het Hoogheemraadschap toch geaccepteerd omdat ze tot de conclusie was gekomen dat de Papsluis ook gedeeltelijk gesloopt kon worden. Bij de brief is een staatje gevoegd van de onkosten die gemaakt moesten worden om de Papsluis deels te slopen. Zo kostte het metselwerk slopen f 27.500,- en het aanvullen van het zand f 20.000,-. De kosten voor het verwijderen van de waaierdeuren en het ijzerwerk werd als P.M. post opgenomen. De kosten om de omloopkanalen dicht te metselen werden geraamd op f 2.000,-

De week van de Papsluis (6)

Militairen op het puntje van de Papsluis, terwijl de polder bijna tot aan de watertoren onder water staat

Duitse militairen hadden in 1944 de Papsluis opnieuw gedeeltelijk opengezet. Het ondergelopen land moest de oprukkende geallieerde legers tegenhouden. Neerlands geheime wapen werd zo ook ingezet voor de Duitse verdediging. Later werd de sluis zelfs vernield, zodat eb en vloed vrij spel hadden in het gebied. Ook gemalen werden vernield, zodat grote delen van het gebied tot midden 1945 onder water bleven staan. Na 1945 werd de oorlogsschade hersteld en werd een nieuwe plaatliggerbrug van gewapend beton gebouwd. Verloren gegane natuurstenen dekzerken werden vervangen door in het werk gestorte betonnen onderdelen. De Papsluis werd in 1960 door het ministerie van Defensie overgedragen aan de Dienst Domeinen, die zetelde in Dordrecht. In die periode begon de briefwisseling tussen de Dienst Domeinen en Hoogheemraadschap van het Land van Heusden en Altena over de verkoop en sloop van de sluis. Het duurt nog tot 8 oktober 1971 alvorens de verkoop werd bezegeld in een verkoopakte bij notaris H. van Es te Werkendam.

Het water stroomt door de Papsluis de polder in

 

De week van de Papsluis (5)

De Papsluis zonder deuren met op de achtergrond de Willemienpolder

Voorafgaand aan de vervanging van de waaierdeuren maakte Het Advertentieblad van 22 oktober 1909 melding van een ongeval nabij de Papsluis. In het krantenbericht werd zelfs gesproken over fort Papsluis. Bij een militaire oefening was een stuk geschut met wagen en al in een diepe sloot getuimeld. ‘’t Heeft heel wat voeten in de aarde gehad eer men het zware stuk aan de Willemienpolder uit de sloot op de ka had’. Opvallend overigens dat hier de naam fort Papsluis werd gebruikt. Een week later opnieuw een bericht over de Papsluis, nu vanwege een reparatie waarbij de schotbalken niet goed terug waren geplaatst. Daardoor ontstond kans op overstroming van de Uppelschen polder. In een ander bericht uit diezelfde periode van 4 december 1909 werd eveneens fort Papsluis genoemd; W. Pijpe werd toen de nieuwe conducteur. Wanneer de naam Papsluis nu echt ontstond en wat de oorsprong is van deze naam blijft nog altijd gissen. Sommige Nieuwendijkse geschiedschrijvers meenden dat de naam ‘Pap’ verwijst naar de drassige landerijen rond de sluis. Anderen menen dat de naam afkomstig is van de vroegere eigenaar van de gronden waarop de sluis werd gebouwd; Jan Branderhorst. Deze Branderhorst had als bijnaam Jan of Janus Pap. In de beginjaren van het kadaster in 1832 zijn percelen nabij de Papsluis in eigendom van Alettinus Branderhorst ( - 1855), zoon van Jan Branderhorst. Dat de Papsluis op zijn gronden werd gebouwd lijkt niet aannemelijk; de sluis is gebouwd in een dijk. Deze zijn van oudsher in handen van polderbesturen die tevens belast zijn met het onderhoud van dijken, ter voorkoming van overstromingen. Dat de nabijgelegen gronden van Branderhorst door de bouw van de sluis en inundaties meer moerassig (papperig) werden, wekt geen verbazing.

Hoe vaak de waaierdeuren van de Papsluis werden opengezet in de afgelopen twee eeuwen is niet exact bekend. Op 19 april 1838 ontving de gemeente De Werken een beschikking dat ze de ‘grote inundatiesluis’ aan de Bakkerskil mocht openen. Op 15 april 1940 werden de deuren geopend vanwege de oorlogsdreiging door Hitler-Duitsland. Jan Siebrands, luitenant op fort Bakkerskil gaf het bevel de Papsluis te openen en het inundatiegebied stroomde vol water. Daarvoor waren nog wel 750 gezinnen geëvacueerd. Het duurde tot na de Duitse inval alvorens het land weer drooggemalen kon worden.

De week van de Papsluis (4)

De oude ijzeren deuren van de Papsluis die tien jaar geleden zijn vervangen door houten deuren

Van oorsprong had de Papsluis houten waaierdeuren. In het dagblad de Noord-Brabanter werd op 18 december 1860 een advertentie geplaatst waarin de vervanging van de ‘waaijdeuren en het verrigten van herstellingen aan de inundatiesluis bij de Bakkerskil onder de gemeente de Werken en Sleeuwijk’ werd aanbesteed. Of toen sprake was van vervanging van de houten deuren door ijzeren deuren is niet op te maken uit de advertentie. De Papsluis werd in deze advertentie nog als inundatiesluis omschreven. In een bericht in het Algemeen Handelsblad van oktober 1875 werd de Papsluis wel genoemd. Net als in een bericht in de Nieuwe Gorinchemse Courant van 26 juli 1879. Er was toen sprake van een grondafschuiving bij fort Bakkerskil. Op 14 mei 1914 werd een advertentie geplaatst in de Nieuwe Gorinchemse Courant over de waaierdeuren. ‘Het vernieuwen in ijzer van een stel waaierdeuren der inundatiesluis aan de Bakkerskil (Papsluis)’. Mogelijk werden deze keer wel de houten deuren definitief vervangen door ijzeren exemplaren. De kosten voor het vernieuwen werden geraamd op f 8.650,-; het werk werd gegund aan NV Corn’s Swarttouw’s Constr, werkplaatsen Machinefabriek te Schiedam voor f 8.168. Dit bedrijf bleek overigens de enige inschrijver op het werk. Mogelijk had het werk te maken met de onrustige situatie in Europa; op 1 september 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit.

De week van de Papsluis (3)

De Papsluis voor de restauratie, rechtsonder is nog net een omloopkanaal te zien

De militaire belangstelling voor het natte polderland tussen de Merwede en het oude Maasje was niet hoog. Bovendien was de infrastructuur slecht. Door de bouw van twee inundatiesluizen; in Woudrichem werd een tweede inundatiesluis aangelegd, kon het land eenvoudig onder water gezet worden. In 1847 werd ter verdediging van de sluis een batterij gebouwd die in 1878 werd vervangen door fort Bakkerskil. Eerder was overigens een ander bouwwerk gepland, dat afweek van de ronde torenforten uit die tijd. Het gaat om een ‘Gekazematteerde dijkpost op den Noord-Schinkeldijk, ten zuiden der inundatiesluis aan de Bakkerskil’. Het hoofdgebouw van de dijkpost van Bakkerskil zou twee verdiepingen tellen, waarvan de bovenste als geweerkazemat, terwijl op het dak geschut geplaatst zou worden. Achter het gebouw was een kleine binnenplaats geprojecteerd, die werd afgesloten met een muur. Het plan is nooit uitgevoerd.

De Papsluis bestaat uit twee gemetselde sluiswanden, voorzien van binnen- en buitenvleugels. Meest kenmerkende onderdeel van de sluis zijn de waaierdeuren die zich in open stand in de waaierkas bevinden. Waaierdeuren hebben de eigenschap dat zij aan weerszijden water kunnen keren, tegen het hoge water in kunnen worden geopend en in stromend water kunnen worden gesloten. Ook voorkwamen de waaierdeuren dat het Biesboschwater ongecontroleerd de polder instroomde, anders kon de vijand toch nog met vaartuigen het gebied veroveren. In beide sluiswanden zijn twee omloopkanalen uitgespaard die het binnenwater en het buitenwater verbinden met de achterzijde van de waaierkas. Elk omloopkanaal is voorzien van een houten schuif die met een handbediend bewegingswerk kan worden bewogen. Aan de ingang van het buitenfront is een houten waterkozijn rond de opening aangebracht, waartegen een houten schot is geplaatst. De ingangen aan het binnenfront zijn voorzien van krooshekken. Als permanente waterkering in vredestijd gold een dubbele rij schotbalken die met een lierwerk in de sponningen konden worden neergelaten. Over de sluis lag van oorsprong een houten brug; de dijk uit 1646 vormde immers een verbinding tussen de dorpen Werkendam, het buurtschap Kille en Nieuwendijk. De houten brug is waarschijnlijk al voor 1881 vervangen door een vaste liggerbrug met smeedijzeren I-balken. Daaroverheen lag een dubbel houten brugdek dat in 1882 is vernieuwd.

 

De week van de Papsluis (2)

De Papsluis aan de Kildijk bij Nieuwendijk

De Papsluis is de meest zuidelijke inlaatsluis van de Waterlinie en werd gebouwd in 1815. Het is een zogenaamde waaiersluis naar een ontwerp uit 1808 van waterbouwkundig ingenieur Jan Blanken. Een ingenieus ontwerp, door de waaierdeuren kon de sluis altijd geopend worden, of de binnen- en buitenwaterstand nu hoog of laag is. Zeker door de invloed van eb en vloed in de Biesboschdelta waren de waaierdeuren een uitkomst. Bij een vijandelijke aanval was het natuurlijk extra pijnlijk als het land niet geïnundeerd kon worden, vanwege een te hoge of te lage waterstand. De waaiersluis ging de geschiedenis in als 'Blanken's Sluijs'. Toch beweerde een collega, A.F. Goudriaan, dat niet Blanken maar hij de uitvinder was. Blanken was wel de eerste die het idee in praktijk bracht. Jan Blanken (1755-1838) was een veelzijdig man die het bracht tot de hoogste baas op Waterstaat, Inspecteur-Generaal. Van dit type waaiersluis zijn er in 1815 vijf gebouwd. Vanwege de uitzonderlijke zicht- en functionele relatie met fort Bakkerskil is het een bijzonder rijksmonument. Wel verdween de inundatiefunctie van de waaiersluis door de ruilverkaveling in de jaren zestig in het gebied en de verandering van het polderpeil. Het buitenwater aan de zijde van de Bakkerskil staat circa één meter hoger dan het water in de Uppelschen polder. Het waterpeil tussen de twee polders wordt gescheiden door een kleidijkje aan de oostzijde van de sluis. De sluis heeft als geheel het waterpeil van de Bakkerskil en heeft geen spui- en inlaatfunctie te vervullen. De bouw van de sluis vond plaats in een periode van bestuurlijke chaos. De Franse bezetter was verjaagd en Nederland kreeg zijn eerste koning Willem I.  Of de bouw van de sluis vanuit de Rijksoverheid werd overlegd met het pas gevormde dorpsbestuur van De Werken weten we niet. Wel werd in februari 1818 een brief gestuurd door het ministerie van oorlog aan het dorpsbestuur waarin werd vermeld dat er een besluit was genomen om voorzorgsmaatregelen te treffen bij inundatiën.

De week van de Papsluis

De restauratie van de Papsluis startte in april 2006

Tien jaar geleden werd de grootscheepse restauratie van de Papsluis afgerond. Reden om deze week uitgebreid aandacht te besteden aan deze bijzondere waaiersluis. 

Bijna als een vis op het droge ligt de monumentale Papsluis (1815) in het uitgestrekte polderlandschap aan de rand van de Biesbosch. Aan de fietsdijk tussen de Kille en de Schans langs enkele kabbelende slootjes, die op geen enkele wijze herinneren aan de wrede streken van de woeste waterwolf die ook in dit gebied huis heeft gehouden. Zoals tijdens de Sint-Elisabethsvloed van 1421, maar ook tijdens de Sint Ignatiusvloed in 1953. De dijk werd aangelegd in 1646, toen weer een deel van het gebied kon worden ingepolderd en land werd teruggewonnen dat in 1421 door de Sint Elisabethsvloed verloren was gegaan. Later ontstond aan deze dijk het dorp Nieuwendijk en het buurtschap De Kille. De Papsluis is samen met de inundatiesluis bij Woudrichem het oudste militaire bouwwerk van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in het Land van Altena. De sluis werd vanaf 1847 beschermd door een batterij. Pas in 1878-1879 werd fort Bakkerskil gebouwd ter bescherming van de meest zuidelijke inundatiesluis van de 85 kilometer lange Waterlinie. En zoals eerder opgemerkt, de huidige Bakkerskil lijkt een kabbelende sloot, maar vormde ooit de vaarweg van Gorinchem naar Geertruidenberg. Door de verdergaande inpoldering van de Biesbosch verloor de Bakkerskil die functie voorgoed in de twintigste eeuw.

De Papsluis bleef tot 1970 in handen van de rijksoverheid en werd vervolgens overgedragen aan  Hoogheemraadschap Alm en Biesbosch, de voorganger van de huidige eigenaar Waterschap Rivierenland.

Het gemaal de Drie Sluizen

De dienstwoningen bij het gemaal de Drie Sluizen, de foto dateert uit 1983 (Bron Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed)

Vandaag mocht ik weer eens een rondleiding doen op Fort Altena. Altijd leuk om te doen, maar bij het naar huis rijden vroeg ik me af hoeveel rondleidingen ik in al die jaren al had gegeven. Een blik op mijn https://www.linkedin.com/feed/ profiel leerde mij dat ik al sinds 2003 rondleidingen geef; veertien jaar in totaal. Een van de mensen die ik vandaag rond mocht leiden was dhr. Dubbeldam (1936). Hij vertelde dat hij vroeger nog had geschaatst op de fortgracht, vanuit Nieuwendijk schaatsten ze via de Alm en de Gantel naar het fort. Zijn vader was vroeger machinist op het gemaal de Drie Sluizen in Nieuwendijk, het gezin woonde ook bij het gemaal in één van de dienstwoningen. Dhr. Dubbeldam kon zich het bombardement van 12 december 1944 op het dorp nog goed herinneren, daarbij vielen enkele tientallen slachtoffers. In totaal werd het dorp drie keer achter elkaar beschoten vlak na 17.00 uur, hij wist zelfs de exacte tijdstippen nog te vertellen. Zijn vader was ook actief als EHBO'er en verleende eerste hulp aan de slachtoffers. Het gezin Dubbeldam schuilde in de kelders en raakte niet gewond tijdens het bombardement. In 1948 ging dhr. Dubbeldam naar de ULO aan de Tol; hetzelfde jaar dat mijn moeder daar naar school ging. Toch kon hij zich haar niet meer herinneren. Na de ULO ging dhr. Dubbeldam op de koopvaardij varen. Één van zijn broers woonde nog langere tijd op de Sasdijk in Werkendam.

Geen thermisch gereinigde grond in dijken van Waterschap Rivierenland

Oplevering van de eerste terp in de Noordwaard met links bewoner Vic Gremmer

Bij dijkversterkingen van Waterschap Rivierenland is geen gebruik gemaakt van thermisch gereinigde grond. Dat schrijft zij in beantwoording op mijn eerdere vragen. Thermisch gereinigde grond is door de aannemer wel gebruikt in kades bij de ontpoldering van het Noordwaard. Dit met toestemming van Rijkswaterstaat, die het waterschap wel heeft verzocht om extra te gaan monitoren. Dat roept natuurlijk wel weer nieuwe vragen op. Is er gemonitord vanaf de aanleg van de kades of gebeurt dat na de ontdekking van de thermisch gereinigde grond bij de dijkversterking Spakenburg/Bunschoten? En krijgen wij de uitkomsten van de extra monitoring als Algemeen Bestuur ook onder ogen? 

https://www.vallei-veluwe.nl/actueel/nieuws/nieuws-2017/juli/onderzoek-afgerond/

 http://hanviskie.blogspot.nl/2017/07/het-zwarte-goud-in-onze-dijken.html

13.000 passagier voor Pontje Steur

De tien schippers van pontje Steur

Schipper Thera van den Heuvel zette vandaag 486 passagiers over met Pontje Steur. Daarmee is het aantal passanten de 13.000 gepasseerd. Het was een drukke, gezellige dag met veel pleziervaart, zo vertelt de schipperse. Pontje Steur begon op 27 april aan haar 17e vaarseizoen.2016 was een absoluut record met in totaal 22.000 passagiers.Het pontje vaart tot half september dagelijks van 10.00-18.00 uur. Daarna nog de twee laatste weekenden van september.

De bemanning van pontje Steur, dat vaart tussen de Draepkilweg en 't Kooike is met drie nieuwe collega’s uitgebreid; dit zijn Aart Sijtsma, Hennie Bartol en Wim de Vries uit Werkendam. Schipper Bas Heijstek is tijdelijk niet beschikbaar vanwege mantelzorg voor zijn vrouw. . In totaal zijn er 10 vrijwillige schippers. Zij zijn opgeleid tot gastheer of gastvrouw van de Biesbosch en kunnen alles vertellen over mogelijkheden en routes in de Biesbosch. Zij hebben ook andere toeristische informatie zoals B&B adressen en aanvullend promotiemateriaal.

Meeste tuintegeltax in gemeente Aalburg

Zonnebloemen op de Aalburgse rotonde op de Kromme Nol

Mocht de nieuwe gemeente Altena daadwerkelijk kiezen voor de tuintegeltax, dan is de rekening het hoogste in de gemeente Aalburg. Zij staan op de ranglijst van groenste gemeenten op de 251e plek. Werkendam scoort met een 244e plek niet veel beter.. Topscoorder in groen in Altena is de gemeente Woudrichem op de 170e plek. De Universiteit van Wageningen heeft het percentage groen in de bebouwde kom onderzocht, ze doet dat al langer en maakt daarbij gebruik van satellietbeelden. Deze keer kwam het verzoek voor het onderzoek van RTL nieuws.

https://www.rtlnieuws.nl/buurtfacts/wonen/dit-zijn-de-groenste-gemeenten-van-nederland

Grazers in de Noordwaard

Het bordje in de Noordwaard

Langs een van de vele, fraaie fietspaden in de Noordwaard trof ik recent een bijzonder bordje aan midden in het water. Afstand houden tot grote grazers, terwijl toch duidelijk prikkeldraad te zien is.. Opmerkelijk, zouden sommige fietsers hier afstappen om te gaan zwemmen? En werden ze daarvoor gewaarschuwd voor de grote grazers? Of worden hier de kanovaarders gewaarschuwd? Maar ook zij zullen toch niet zomaar door het prikkeldraad varen?  

Schadelijke exoten of exotische lekkernij?

Andre Blokland (Foto Climategate

Rivierkreeftenvisser Andre Blokland moet procederen tegen het Waterschap Rivierenland om exotische Amerikaanse rivierkreeften te mogen oogsten voor restaurants. De sloten in het Groene Hart zitten er vol mee. Blokland wil ze graag aan (super)markten verkopen als delicatesse. Dus kun je ze oogsten zonder dat een cent subsidie nodig is, terwijl je ‘m tegelijk bestrijdt. Een opmerkelijk bericht vandaag in onze dagelijkse knipselkrant van Waterschap Rivierenland. Een reden om vragen over te stellen in onze eerste volgende serie commissievergaderingen.

 http://climategate.nl/2017/08/03/propagandamachine-schadelijke-exoten-komt-op-stoom/

Hoe hard Den Duyl wegzakt?

Aanleg natuurvriendelijke oevers in polder Den Duyl

Komt het bij Waterschap Rivierenland ooit wel es aan de orde hoe hard Den Duijl wegzakt en hoe lang we het daar met extra wateropvangbakken en harder malen en steriel gemaaide sloten nog droog houden? Of gaan we - net als in Friesland- weer greppels aanleggen in de weilanden en zo de polder daar vernatten en zo tegen verder inzakken behoeden? Zo maar een vraag van een betrokken bewoner van onze regio. Recent is in elk geval extra waterberging gegraven in Andelsch Broek, maar of dit afdoende is om verder inzakken te voorkomen? Ook werden al eerder natuurvriendelijke oevers aangelegd in Den Duyl.

Polders vernatten is wel een hele grote stap, maar toch niet ondenkbaar. Bij de verkenning van een toekomst bestendig watersysteem  in de Alblasserwaard/Vijfheerenlanden is het vernatten van polders eveneens genoemd. Daarmee lijkt het aloude adagium van 'peil volgt functie' niet meer heilig te zijn in deze tijden van klimaatveranderingen en bodemdalingen.  

 http://www.vanderplas-giessen.nl/projecten/realisatie-nvo-polder-den-duyl.html

Op zoek naar de laatste getuigen van WOII

Derk Blom, zoon van de fortwachter op Fort Bakkerskil, tijdens de Tweede Wereldoorlog op een neergehaald Duits toestel

Kent u of heeft u een verhaal over de Tweede Wereldoorlog? En wilt u dat verhaal graag vertellen en doorgeven aan de toekomst? Kom dan op 12 september naar het Biesboschmuseum in Werkendam en deel uw verhaal met ons!

Crossroads Brabant is een initiatief om de persoonlijke verhalen en getuigenissen van de Tweede Wereldoorlog in Brabant te vertellen en te verzamelen. Het lijkt nog ver weg, maar tijdens de 75-jarige herdenking van de bevrijding van Brabant in 2019/2020, staan deze persoonlijke verhalen centraal. Om dit verhaal compleet te maken hebben wij u nodig! Daarom organiseert Erfgoed Brabant samen met het Biesboschmuseum en Erfgoed Altena de bijeenkomst “Vertel es!”. Op deze avond kunt u uw persoonlijke verhalen over de Tweede Wereldoorlog vertellen.

Deze avond wordt u ook bijgepraat over het project Crossroads Brabant 40|45 en de herdenking van 75 jaar bevrijding van Noord-Brabant. Graag leggen wij uit wat een Crossroadsverhaal is, waarom wij persoonlijke verhalen ophalen belangrijk vinden en wat er met uw verhaal gaat gebeuren.

Graag vernemen we van u of u bij de bijeenkomsten aanwezig bent. U kunt zich tot 5 september aanmelden via: crossroadsbrabant@erfgoedbrabant.nl onder vermelding van bijeenkomst en locatie/datum. Na inschrijving ontvangt u een bevestiging.

www.crossroads4045.com